حدیث ۳۵۱۱۵

۳۵۱۱۵- ۱-[۱] مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أصْحابِنا عَنْ سَهْلِ بْنِ زیادٍ جَمیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبوبٍ عَنِ ابْنِ رِئابٍ عَنْ زُرارَةَ عَنْ أبی‌جَعْفَرٍ ع فی رَجُلٍ أمَرَ رَجُلاً بِقَتْلِ رَجُلٍ[۲] فَقالَ یقْتَلُ بِهِ الَّذی قَتَلَهُ وَ یحْبَسُ الْآمِرُ بِقَتْلِهِ فی الْحَبْسِ حَتَّی یموتَ.
وَ رَواهُ الشَّیْخُ بِإسْنادِهِ عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبوبٍ مِثْلَهُ[۳]
وَ رَواهُ الصَّدوقُ بِإسْنادِهِ عَنِ ابْنِ مَحْبوبٍ نَحْوَهُ إلّا أنَّهُ قالَ أمَرَ رَجُلاً حُرّاً[۴].
——————————
[۱]– الکافی ۷- ۲۸۵- ۱.
[۲]– فی التهذیب زیادة- فقتله (هامش المخطوط)، و کذلک المصدر.
[۳]– التهذیب ۱۰- ۲۱۹- ۸۶۴، و الاستبصار ۴- ۲۸۳- ۱۰۷۱.
[۴]– الفقیه ۴- ۱۰۹- ۵۲۱۰.

طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه یک است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را به چند طریق روایت کرده است.
۱. از محمد بن یحیی العطار از احمد بن محمد بن عیسی الاشعری از حسن بن محبوب از علی بن رئاب از زراره بن اعین
۲. از عدة من اصحابنا از سهل بن زیاد از حسن بن محبوب به باقی سند
که طریق دوم به واسطه ضعف جدی سهل بن زیاد معتبر نیست، اما در طریق اول همه از ثقات درجع یک هستند.
شیخ الطائفه هم شبیه این حدیث را به طریق خود در التهذیب و الإستبصار به احمد بن محمد بن عیسی الاشعری که معتبر درجه یک است، به باقی سند الکافی روایت کرده است.
شیخ صدوق نیز شبیه حدیث را به طریق خود در الفقیه به حسن بن محبوب که معتبر درجه یک است، به باقی سند روایت کرده است.
* * *
علامه مجلسی: صحیح (مر).
* * *
مجلسی اول: فی الصحیح کالشیخ (رو).

همین ابتدا عرض کنم که تفاوت نسخه کتاب الکافی و التهذیب، تفاوت زیادی در مفهوم روایت ندارد، چرا که این فرد آزاد است که امر و نهیش ممکن است تأثیر داشته باشد و امر و نهی توسط برده معنا ندارد و نهایتا جنبه تشویق و تهییج و مانند این‌ها را دارد.
اما از این موضوع که بگذریم، معلوم می‌شود که از نظر شارع مقدس خطاکار اصلی، عامل قتل است و نَه آمر آن. یعنی با فرض این‌که اجباری در کار نباشد، تصمیم نهایی قتل و به دنبال آن اقدام نهایی به عامل است و نَه آمر، لذا اگر قرار باشد کسی قصاص شود، آن عامل است. البته آمر هم خطاکار است و باید مجازات شود، اما مجازاتی سبک‌تر که در این روایت، حبس تا زمان مرگ اعلام شده است که امروزه می‌شود حبس ابد.
حالا این جا ممکن است این سؤال مطرح شود که این حبس ابد، بعد از مدتی قابل بخشش هست یا خیر؟ خواهیم دید که نصی بر این مورد نداریم، لذا باید به عقل و اخلاق ورادینی رجوع کنیم. بله! اگر قاضی متوجه شد که فرد آمر پشیمان است، متنبه شده و قاعدتا چنین خطایی را تکرار نمی‌کند، می‌تواند او را از ادامه حبس معاف کند.
این جا یکی از جاهایی است که معلوم می‌شود شارع با شعار «مأمور و معذور» موافقت ندارد.