حدیث ۴-۱۹۲۰
(۱۹۲۰-۴) الکافی (ح ۱۴۸۱۶): مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقوبَ الْکُلَیْنیُ قالَ حَدَّثَنی عَلیُّ بْنُ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ عَنِ ابْنِ فَضّالٍ عَنْ حَفْصٍ الْمُؤَذِّنِ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إسْماعیلَ بْنِ بَزیعٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنانٍ عَنْ إسْماعیلَ بْنِ جابِرٍ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام أنَّهُ کَتَبَ بِهَذِهِ الرِّسالَةِ إلَی أصْحابِهِ وَ أمَرَهُمْ بِمُدارَسَتِها وَ النَّظَرِ فیها وَ تَعاهُدِها وَ الْعَمَلِ بِها فَکانوا یَضَعونَها فی مَساجِدِ بُیوتِهِمْ فَإذا فَرَغوا مِنَ الصَّلاةِ نَظَروا فیها قالَ وَ حَدَّثَنی الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مالِکٍ الْکوفیِّ عَنِ الْقاسِمِ بْنِ الرَّبیعِ الصَّحّافِ عَنْ إسْماعیلَ بْنِ مَخْلَدٍ السَّرّاجِ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام قالَ: «خَرَجَتْ هَذِهِ الرِّسالَةُ مِنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام إلَی أصْحابِهِ: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، أمّا بَعْدُ؛ فَاسْألوا رَبَّکُمُ الْعافیَةَ وَ عَلَیْکُمْ بِالدَّعَةِ وَ الْوَقارِ وَ السَّکینَةِ وَ عَلَیْکُمْ بِالْحَیاءِ وَ التَّنَزُّهِ عَمّا تَنَزَّهَ عَنْهُ الصّالِحونَ قَبْلَکُمْ وَ عَلَیْکُمْ بِمُجامَلَةِ أهْلِ الْباطِلِ. تَحَمَّلوا الضَّیْمَ مِنْهُمْ وَ إیّاکُمْ وَ مُماظَّتَهُمْ … وَ إیّاکُمْ وَ إعْسارَ أحَدٍ مِنْ إخْوانِکُمُ الْمُسْلِمینَ أنْ تُعْسِروهُ بِالشَّیْءِ یَکونُ لَکُمْ قِبَلَهُ وَ هُوَ مُعْسِرٌ، فَإنَّ أبانا رَسولَ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله کانَ یَقولُ: «لَیْسَ لِمُسْلِمٍ أنْ یُعْسِرَ مُسْلِماً وَ مَنْ أنْظَرَ مُعْسِراً، أظَلَّهُ اللهُ بِظِلِّهِ یَوْمَ لا ظِلَّ إلّا ظِلُّهُ وَ إیّاکُمْ أیَّتُها الْعِصابَةُ الْمَرْحومَةُ الْمُفَضَّلَةُ عَلَی مَنْ سِواها! وَ حَبْسَ حُقوقِ اللهِ قِبَلَکُمْ یَوْماً بَعْدَ یَوْمٍ وَ ساعَةً بَعْدَ ساعَةٍ، فَإنَّهُ مَنْ عَجَّلَ حُقوقَ اللهِ قِبَلَهُ، کانَ اللهُ أقْدَرَ عَلَی التَّعْجیلِ لَهُ إلَی مُضاعَفَةِ الْخَیْرِ فی الْعاجِلِ وَ الْآجِلِ وَ إنَّهُ مَنْ أخَّرَ حُقوقَ اللهِ قِبَلَهُ، کانَ اللهُ أقْدَرَ عَلَی تَأْخیرِ رِزْقِهِ وَ مَنْ حَبَسَ اللهُ رِزْقَهُ، لَمْ یَقْدِرْ أنْ یَرْزُقَ نَفْسَهُ، فَأدّوا إلَی اللهِ حَقَّ ما رَزَقَکُمْ، یُطَیِّبِ اللهُ لَکُمْ بَقیَّتَهُ وَ یُنْجِزْ لَکُمْ ما وَعَدَکُمْ مِنْ مُضاعَفَتِهِ لَکُمُ الْأضْعافَ الْکَثیرَةَ الَّتی لا یَعْلَمُ عَدَدَها وَ لا کُنْهَ فَضْلِها إلّا اللهُ رَبُّ الْعالَمینَ.» …»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه دو است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را به چند طریق روایت کرده است.
۱ .از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از حسن بن علی بن فضال از حفص المؤذن که حفص المؤذن ثقه درجه دو و سایرین، از ثقات درجه یک هستند.
۲. از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از محمد بن اسماعیل بن بزیع از محمد بن سنان از اسماعیل بن جابر که محمد بن سنان از مشاهیر کذابون است.
۳. از حسین بن محمد بن عامر که به اشتباه حسن بن محمد ثبت شده است، از جعفر بن محمد بن مالک الفزاری از قاسم بن ربیع الصحاف از اسماعیل بن مخلد السراج که جعفر بن محمد بن مالک از ضعفا است و قاسم بن ربیع و اسماعیل بن مخلد مجهول هستند.
خلاصه این‌که طریق اول معتبر درجه دو است و سایر طرق معتبر نیست.
* * *
علامه مجلسی: رواه بثلاثة أسانید. اولها مجهول و ثانیها ضعیف عند القوم بابن سنان و عندی معتبر.
اسماعیل بن مخلد السراج از ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام روایت کرد: «از ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام این نامه به سوی اصحابشان خارج شد: «بسم الله الرحمن الرحیم، اما بعد؛ از خدا طلب عافیت کنید و بر شما باد فروتنی و وقار و آرامش و بر شما باد حیا و منزه شدن از آن‌چه صالحان قبل از شما از آن منزه بودند و بر شما باد خویشتن‌داری از اهل باطل و تحمل کنید ناحقی از (جانب) آن‌ها را و برحذر باشید از دشمنی آن‌ها … و جداً بپرهیزید از تنگا قرار دادن یکی از برادران مسلمانتان که به تنگ آورید او را در حالی که در تنگنا است، از چیزی که از جانب شما برای آن‌ها است، چرا که پدرمان رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمودند: «بر مسلمان نیست که مسلمانی را به تنگنا اندازد و کسی که به تنگنا افتاده‌ای را انتظار برد، الله او را زیرسایه خود بگیرد آن زمان که سایه‌ای جز سایه او نیست. و جا؟ بپرهیزید ای گروه رحمت شده برتری داده شده بر غیر خودتان! که حقوق الله را نزد خوتان حبس کنید، روزی بعد روزی و زمانی بعد زمانی، چرا که هر کس تعجیل کند در (ادای) حقوق الله که نزدش است، الله تواناتر است بر تعجیل برای او به سوی چند برابر کردن خیر در زمان نزدیک و دور و هر کس که تأخیر اندازد حقوق الله را که نزدش است، الله تواناتر است بر تأخیر رزق او. کسی که الله رزق او را حبس کند، قادر نیست که خود را رزق رساند پس ادا کنید حق الله را در قبال آن‌چه رزقتان داد تا پاکیزه گرداند الله برای شما بقیه آن را و برآورده کند آن‌چه را شما را به آن وعده داده از چند برابر کردن آن برای شما، چند برابر کردنی بسیار که عدد آن و کسی برتری آن را نداند مگر الله پروردگار عالم‌ها.» …»
