حدیث ۳۵۱۷۴

۳۵۱۷۴- ۱-[۱] مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقوبَ عَنْ عَلیِّ بْنِ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمانَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خالِدٍ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ ع قالَ: سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ أتَی رَجُلاً وَ هُوَ راقِدٌ فَلَمّا صارَ عَلَی ظَهْرِهِ (أیقَنَ بِهِ) [۲] فَبَعَجَهُ بَعْجَةً[۳] فَقَتَلَهُ فَقالَ لا دیَةَ لَهُ وَ لا قَوَدَ.
وَ رَواهُ الصَّدوقُ بِإسْنادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ[۴] بْنِ خالِدٍ مِثْلَهُ[۵].
——————————
[۱]– الکافی ۷- ۲۹۳- ۱۴، التهذیب ۱۰- ۲۰۹- ۸۲۶.
[۲]– فی التهذیب- لیقربه (هامش المخطوط)، و فی الفقیه- أنتبه (هامش المخطوط).
[۳]– بعجه، کمنعه- شقه. (القاموس المحیط- بعج- ۱- ۱۷۹) (هامش المخطوط).
[۴]– فی نسخة- الحسن (هامش المخطوط).
[۵]– الفقیه ۴- ۱۵۸- ۵۳۶۰.

طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه دو است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از عمرو بن عثمان الخزاز از حسین بن خالد الصیرفی که این فرد اخیر از ثقات درجه دو و سایرین از ثقات درجه یک هستند.
شیخ صدوق هم شبیه این حدیث را به طریق خود در الفقیه به حسین بن خالد الصیرفی که معلوم نیست، روایت کرده است.
شیخ الطائفه هم شبیه این حدیث را به طریق خود در التهذیب و الإستبصار به علی بن ابراهیم القمی که معتبر درجه یک است، به باقی سند الکافی روایت کرده است.
* * *
علامه مجلسی: مجهول (مر).
* * *
مجلسی اول: و رواه الشیخان فی الحسن کالصحیح (رو).

ابتدا عرض کنم که در الکافی «أیقن به» آمده است و در الفقیه، «أنتبه» که در معنا فرقی ندارد. اما در التهذیب، لیقربه آمده است که چند گونه می‌توان آن را معنا کرد.
 معنای گزارش این می‌شود که فردی خوابیده بود که فرد دیگری بر پشت او افتاد که به او تجاوز کند، یا هر آسیبی بزند، فرد خوابیده هم زمانی که یقین کرد، یا متوجه شد، به شدت اقدام کرد و او را کشت. امام علیه‌السلام هم فرمودند که نَه دیه دارد و نَه قصاص نفس.
این حدیث، چیز جدیدی ندارد و مفهوم آن را پیش از این هم داشتیم. بله! کسی که در چنین شرایطی است، طبیعتا هم از قصاص معاف است و هم دیه، مگر معلوم شود، صحنه‌سازی بوده، یا می‌توانسته به گونه دیگری هم او را دفع کند، اما عامدانه او را کشته است و قس علی هذا.