حدیث ۳۵۱۲۳ و جمع‌بندی این باب (موقت)
۳۵۱۲۳- ۱-[۱] مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عَلیِّ بْنِ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ جَمیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبوبٍ عَنْ أبی‌أیوبَ عَنْ حَریزٍ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ ع قالَ: سَألْتُهُ عَنْ رَجُلٍ قَتَلَ رَجُلاً عَمْداً فَرُفِعَ إلَی الْوالی فَدَفَعَهُ الْوالی إلَی أوْلیاءِ الْمَقْتولِ لِیقْتُلوهُ فَوَثَبَ عَلَیْهِ[۲] قَوْمٌ فَخَلَّصوا الْقاتِلَ مِنْ أیدی الْأوْلیاءِ قالَ أرَی أنْ یحْبَسَ الَّذینَ خَلَّصوا الْقاتِلَ مِنْ أیدی الْأوْلیاءِ[۳] حَتَّی یأْتوا بِالْقاتِلِ قیلَ فَإنْ ماتَ الْقاتِلُ وَ هُمْ فی السِّجْنِ قالَ إنْ ماتَ فَعَلَیْهِمُ الدّیَةُ یؤَدّونَها جَمیعاً إلَی أوْلیاءِ الْمَقْتولِ.
وَ رَواهُ الشَّیْخُ بِإسْنادِهِ عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبوبٍ مِثْلَهُ إلَی قَوْلِهِ فَعَلَیْهِمُ الدّیَةُ[۴].
وَ رَواهُ الصَّدوقُ بِإسْنادِهِ عَنِ ابْنِ مَحْبوبٍ[۵].
——————————
[۱]– الکافی ۷- ۲۸۶- ۱.
[۲]– فی المصدر- علیهم.
[۳]– فی الفقیه زیادة- أبدا” هامش المخطوط”.
[۴]– التهذیب ۱۰- ۲۲۳- ۸۷۵.
[۵]– الفقیه ۴- ۱۰۹- ۵۲۰۸.
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه یک است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را به چند طریق روایت کرده است.
۱. از محمد بن یحیی العطار از احمد بن محمد بن عیسی الاشعری از حسن بن محبوب از ابوایوب الخزاز از حریز بن عبدالله
۲. از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از حسن بن محبوب به باقی سند
که همه از ثقات درجه یک هستند.
شیخ الطائفه نیز شبیه حدیث را به طریق خود در التهذیب و الإستبصار به احمد بن محمد بن عیسی الاشعری که معتبر درجه یک است، از حسن بن محبوب به باقی سند روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند.
شیخ صدوق هم شبیه این حدیث را به طریق خود در الفقیه به حسن بن محبوب که معتبر درجه یک است، به باقی سند روایت کرده است که این طریق هم معتبر است.
* * *
علامه مجلسی: صحیح (مر).
* * *
مجلسی اول: فی الصحیح کالشیخین (رو).
تکلیف خیلی روشن و واضح بیان شده است. اگر افرادی مقتول مستحق دیه را فراری بدهند، عاملان این فرار، هر تعدادی که باشند، دستگیر و زندانی می‌شوند تا قاتل محکوم به قصاص تحویل اولیای مقتول شود. اگر در این بین قاتل فراری فوت شد و امکان قصاص منتفی شد، عاملان فرار او، باید دیه را بپردازند. حالا هر کدام چقدر باید بدهند، خودشان باید تصمیم بگیرند، اگر نتوانستند، یا نخواستند، تصمیم بگیرند، قاضی با حفظ عدالت و انصاف، بسته به نقش هر کدام در نقشه فراری دادن قاتل، جای آن‌ها تصمیم می‌گیرد و اجرا می‌کند.
