حدیث تکمیلی ۳ (۱۲۷۵۸)
۱۲۷۵۸- ۳- [۱] وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمانَ بْنِ عیسَی عَنْ سَماعَةَ قالَ: سَألْتُهُ عَنْ رَجُلٍ کَذَبَ فی شَهْرِ رَمَضانَ- فَقالَ قَدْ أفْطَرَ وَ عَلَیهِ قَضاؤُهُ وَ هُوَ صائِمٌ یقْضی صَوْمَهُ وَ وُضوءَهُ إذا تَعَمَّدَ.
——————————
[۱]– التهذیب ۴- ۲۰۳- ۵۸۶.
طریق این حدیث به معصوم علیهالسلام معتبر درجه یک است.
این حدیث را شیخ الطائفه به طریق خود در التهذیب به حسین بن سعید الاهوازی که معتبر درجه یک است از عثمان بن عیسی الکلابی از سماعه بن مهران روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند.
* * *
علامه مجلسی: موثق (مل).
این حدیث با حدیث قبلی چند تفاوت دارد. اول اینکه اینجا، خدا و رسول و ائمه ندارد و مطلق کذب را میگوید که با قرار دادن آن در کنار روایت قبل، خصوصا نوع بیان امام که ابتدا گویی مطلق کذب را میگویند و بعد از ایجاد حساسیت و توجه مخاطب، نکته تکمیلی را میگویند، میتوان گفت که این حدیث کامل نیست و تقطیع شده است.
دیگر اینکه سائل، از کذب در ماه رمضان میپرسد و امام علیهالسلام میفرمایند که روزهدار است، روزه و وضو را قضا کند. پس اگر روزه نباشد، قضای وضو منتفی است. میبینید، این هم در بیان همان مطلب سوم ما در روایت قبل است که کذب بر خدا و رسول و ائمه، هر چند گناه بسیار بزرگی است، اما در شرایط عادی، ناقض وضو نیست، بلکه فقط در حالت روزه، ناقض آن است.
نکته دیگر اینکه امام علیهالسلام، شرط «إذا تعمد» را میفرمایند که معلوم میشود اگر ناخواسته مرتکب این خطا شد، ناقض وضو نیست، کما اینکه از نظر بسیاری از فقها، تعمد در سایر نواقض صوم هم هست و اگر عامدانه نباشد،خللی در روزه ایجاد نمیکند. این هم کمابیش، قرینهای است در راستای نظر فقهی حقیر که کذب بر خدا و رسول و ائمه، البته از روی عمد،در شرایط عادی ناقض وضو نیست، اما برای روزهدار، ناقض وضو هم هست.
حالا این سؤال مطرح میشود که آیا این حکم، فقط برای روزهدار در ماه مبارک رمضان است، یا هر روزهداری را شامل میشود.
ممکن است کسی بگوید این روایت، روایت قبلی را قید میزند و در نتیجه، فقط مربوط به روزهدار ماه مبارک رمضان است. کس دیگری هم بگوید که خیر، قطعی نیست. امام علیهالسلام در روایت قبل، مطلق فرمودهاند و چون سؤال سؤالکننده در این حدیث اخیر، درباره ماه رمضان بوده، امام علیهالسلام هم فقط شرط روزهداری را گفتهاند و نیازی ندیدهاند، حکم کلی را برای فرد بیان کنند که این کار هم با آیه قرآن هماهنگ است و هم با روایات معتبر که در جلسه رابطه عقل و اخلاق و شریعت عرض کردم. اما نظر حقیر؛ ما در مباحثات اصول فقه عرض کردیم که باید محرز شود گوینده در صدد تقیید بوده است و الا نمیتوان پای تقیید را وسط کشید و بر همین مبنا است که تعدادی از تقییدهای مشهور در فقه ما، از نظر حقیر درست نیست که در همین روزه هم مثالهایی دارد. با این حساب، بنده نمیتوانم این تقیید را بپذیرم و باید بگویم که کذب عمدی بر خدا و رسول و ائمه، برای هر روزهداری، ناقض وضو است.