حدیث 1015

1015- 4-[1] وَ بِإسْنادِهِ عَنْ عَلی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أخیهِ موسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع أنَّهُ سَألَهُ عَنِ الرَّجُلِ أ یحِلُّ لَهُ أنْ یکْتُبَ الْقُرْآنَ فی الْألْواحِ وَ الصَّحیفَةِ وَ هُوَ عَلَی غَیرِ وُضوءٍ قالَ لا.
وَ رَواهُ عَنْ عَلی بْنِ جَعْفَرٍ فی کِتابِهِ[2]
أقولُ: هَذا مَحْمولٌ عَلَی الِاسْتِحْبابِ أوْ عَلَی اسْتِلْزامِ الْکِتابَةِ لِمَسِّ بَعْضِ الْکَلِماتِ لِما یأْتی إنْ شاءَ اللهُ أوْ عَلَی التَّقیةِ[3].
——————————
[1]– التهذیب 1- 127- 345.
[2]– مسائل علی بن جعفر 168- 278.
[3]– یأتی فی الحدیث 1 و 3 و 4 من الباب 37 من أبواب الحیض.

طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه یک است.
شیخ الطائفه این حدیث را به طریق خود در التهذیب و الإستبصار به علی بن جعفر العریضی که معتبر درجه یک است، روایت کرده است که این طریق معتبر درجه یک است.
این حدیث در کتاب علی بن جعفر که الآن موجود است هم وجود دارد، اما خود این کتاب معتبر نیست.
* * *
علامه مجلسی: صحیح (مل).

در این حدیث سؤال شده است که آیا مجاز است فردی که وضئ وندارد، قرآن را بر روی لوح‌هایی یا صفحاتی بنویسد؟ امام علیه‌السلام هم می‌فرمایند که خیر، مجاز نیست.
اگر بخواهینم ظاهر این روایت را مبنا قرار دهیم، باید بگوییم که از نوشتن قرآن، بدون وضو نهی شده است، حالا اگر این نهی را مبناء، نهی تنزیهی بگیرم، می‌شود از باب کراهت، یعنی بهتر است چنین کند. اما اگر مبنای مشهور را بگیریم، می‌شور از باب حرمت. جالب این‌که هم شیخ و هم بعضی از بزرگان، این مورد را حمل بر استحباب کرده‌اند، یعنی خلاف قاعده کلی خود در باب اوامر و نواهی عمل کرده‌اند.
البته جناب شیخ احتمال دیگری هم داده‌اند که خالی از وجه نیست و آن این‌که نوشتن مستلزم لمس خط است و این نهی به لمس خط‌های نوشته شده بر می‌گردد و نَه خود نوشتن.
ببینید، این احتمال خالی از وجه نیست، اما هم من تجربه خطاطی داشته‌ام و هم احتمالا شما داشته‌اید. نوشتن معمولی هم همه ما ده‌ها مشغول آن هستیم. با توجه به این‌که دست انسان زیر خطوط نوشته شده قرار می‌گیرد، نگارش لزوما مستلزم برخورد با خطوط نوشته شده قبلی نیست، مگر کسی بخواهد سیاه‌مشق کند یا تابلونویسی چند جهتی انجام دهد و مانند این‌ها که در نگارش متعارف متون و از جمله قرآن رایج نبوده است، لذا این احتمال هم خیلی قوی نیست و انصافا لزومی ندارد از ظاهر روایت که نهی از نگارش مصحف بدون وضو است، بگذریم و پای این احتملات را وسط بکشیم.