حدیث 745
745- 2-[1] مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإسْنادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أحْمَدَ بْنِ یحْیی عَنْ یعْقوبَ بْنِ یزیدَ عَنِ ابْنِ أبی‌عُمَیرٍ عَنْ جَمیلِ بْنِ صالِحٍ عَنْ عَبْدِالْمَلِکِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ ع فی الرَّجُلِ یبولُ ثُمَّ یسْتَنْجی ثُمَّ یجِدُ بَعْدَ ذَلِکَ بَلَلاً قالَ إذا بالَ فَخَرَطَ ما بَینَ الْمَقْعَدَةِ وَ الْأُنْثَیینِ ثَلاثَ مَرّاتٍ وَ غَمَزَ ما بَینَهُما ثُمَّ اسْتَنْجَی فَإنْ سالَ حَتَّی یبْلُغَ السّوقَ فَلا یبالی.
وَ رَواهُ الصَّدوقُ مُرْسَلاً[2].
——————————
[1]– التهذیب 1- 20- 50، و الاستبصار 1- 94- 303.
[2]– الفقیه 1- 65- 148.
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه دو است.
شیخ الطائفه این حدیث را به طریق خود در التهذیب و الإستبصار به محمد بن احمد بن یحیی بن عمران که معتبر درجه یک است، از یعقوب بن یزید از محمد بن ابی‌عمیر از جمیل بن صالح از عبدالملک بن عمرو روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند، مگر دو نفر. یکی محمد بن احمد بن یحیی که ثقه مشروط است که البته مشکلی در این‌جا ایجاد نمی‌کند. نفر آخر هم از ثقات درجه دو است.
* * *
علامه مجلسی: حسن (مل).
* * *
مجلسی اول: صحیح (رو).
این حدیث از احادیث استبراء است و حتی یکی از انحاء آن را هم بیان می‌کند. آمده است که فردی بول کرد و طهارت گرفت. بعد از آن رطوبتی یافت، امام علیه‌السلام فرمودند که اگر بول کرد و بین مقعد و دو بیضه‌اش را سه بار دست بکشد و فشار دهد، بعد استنجا کند، حتی اگر تا ساقش هم برسد، مشکلی نیست.
می‌بینیم که دستور استبراء در این حدیث، فقط سه بار فشار دادن بین مقعد تا دو بیضه است و نه بیش‌تر.
فکر کنم مناسب است، یا بار دیگر محل مثانه که ادارار از آن خارج می‌شود، غدد پروستاتی و بیضه‌ها را نگاه کنیم. می‌بینیم که مثانه، در ابتدای مسیر و قبل از غدد پروستاتی است. بیضه هم نهایتا میانه راه آلت تناسلی است، لذا حتی اگر فرض کنیم، با دست کشیدن و فشردن بین مقعد که نزدیک آغاز مسیر تناسلی است و بیضه که میانه راه است، همه ادرار خارج شود، باز نمی‌توان گفت که همه ذرات ادارار از مسیر خارج شده است و این در حالی است که علم اثبات کرده است که سه بار که هیچ، اگر بیش‌تر هم دست بکشید، باز همه ذرات خارج نمی‌شود. بله با این کار، مقداری از ادرار خارج می‌شود و نَه همه آن.
در ضمن امام علیه‌السلام نفرموده‌اند که حالا اگر این کار را نکردی، چه می‌شود؟ آیا با دیدن رطوبت، وضو نقض می‌شود یا خیر؟
پس اگر این کار را کردی، سلمنا، خیالت راحت‌تر است و مقدار بول داخل ودی، کم‌تر است و بهتر. اما اگر این کار را نکردی، تا این‌جا به دو دلیل باز هم می‌گویم که اگر ودی، بوی ورنگ و خلاصه مشخصات ادارار را نداشت، وضو صحیح است. اول اطلاقات متعدد که هم در باب قبلی دیدیم و هم در روایت اول این باب مشاهده کردیم و دوم، اگر این اطلاقات ما را مردد نگه داشت و بلاتکلیف ماندیم، با اصالت البرائه، می‌گوییم ناقض وضو نیست و با اصاله الطهاره، می‌گوییم، پاک است.