حدیث 949
(949) الکافی (ح 7299)، التهذیب (ج 5، ح 1147)، الإستبصار (ج 2، ح 656) و نوادر الأشعری (ص 72): عَلیٌّ عَنْ أبیهِ عَنْ حَمّادٍ عَنْ حَریزٍ عَمَّنْ أخْبَرَهُ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام قالَ: «مَرَّ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله عَلَی کَعْبِ بْنِ عُجْرَةَ وَ الْقَمْلُ یَتَناثَرُ مِنْ رَأْسِهِ وَ هُوَ مُحْرِمٌ. فَقالَ لَهُ: «أ تُؤْذیکَ هَوامُّکَ؟» فَقالَ: «نَعَمْ!» فَأُنْزِلَتْ هَذِهِ الْآیَةُ: «فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَریضاً أوْ بِهِ أذیً مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْیَةٌ مِنْ صیامٍ أوْ صَدَقَةٍ أوْ نُسُکٍ». فَأمَرَهُ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله أنْ یَحْلِقَ وَ جَعَلَ الصّیامَ ثَلاثَةَ أیّامٍ وَ الصَّدَقَةَ عَلَی سِتَّةِ مَساکینَ، لِکُلِّ مِسْکینٍ مُدَّیْنِ وَ النُّسُکَ شاةً». قالَ أبوعَبْدِاللهِ علیه‌السلام: «وَ کُلُّ شَیْءٍ مِنَ الْقُرْآنِ «أوْ»، فَصاحِبُهُ بِالْخیارِ، یَخْتارُ ما شاءَ وَ کُلُّ شَیْءٍ مِنَ الْقُرْآنِ «فَمَنْ لَمْ یَجِدْ کَذا، فَعَلَیْهِ کَذا»، فَالْأولَی الْخیارُ».
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه دو است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از حماد بن عیسی از حریز بن عبدالله از من اخبره روایت کرده است که نفر آخر، ابتداء مجهول است، اما به واسطه حریز بن عبدالله، توثیق درجه دو می‌شود و سایرین، از ثقات درجه یک هستند.
شیخ‌الطائفه نیز شبیه این حدیث را به طریق خود در التهذیب و الإستبصار به موسی بن قاسم البجلی که معتبر درجه یک است، از عبدالرحمن بن ابی‌نجران از حماد بن عیسی به باقی سند روایت کرده است. البته در این‌جا بین حریز بن عبدالله و امام علیه‌السلام، «عمن أخبره» نیست که قاعدتاً از قلم افتاده است و ظاهراً نظر علامه مجلسی هم این است.
شیخ صدوق هم این حدیث را به طریق خود در الفقیه به احمد بن محمد بن عیسی الاشعری که معتبر درجه یک است، روایت کرده است.
احمد بن محمد بن عیسی نیز خلاصه این حدیث را از حماد بن عیسی به باقی سند روایت کرده است.
* * *
علامه مجلسی: مرسل معتبر.
ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام فرمودند: «رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله بر کعب بن عجره گذشت در حالی که از سرش شپش گرفته بود و او محرم بود. پس به او فرمودند: «آیا سر بزرگت آزارت می‌دهد؟» پس عرض کرد: «آری!» پس این آیه: «فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَریضاً أوْ بِهِ أذیً مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْیَةٌ مِنْ صیامٍ أوْ صَدَقَةٍ أوْ نُسُکٍ» نازل شد. پس رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله او را امر کردند که سرش را بتراشد و سه روز روزه یا صدقه بر شش مسکین، برای هر کدام دو مد یا قربانی گوسفند قرار دهد». (سپس) ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام فرمودند: «»و هر چیزی در قرآن «یا» (باشد)، پس صاحب آن مختار است، هر چه بخواهد اختیار می‌کند و هر چیزی در قرآن «پس کسی این را نیابد، پس بر او چنین است»، پس انتخاب اولی است.»