حدیث ۸-۱۹۲۰
(۱۹۲۰-۸) الکافی (ح ۱۴۸۱۶): مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقوبَ الْکُلَیْنیُ قالَ حَدَّثَنی عَلیُّ بْنُ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ عَنِ ابْنِ فَضّالٍ عَنْ حَفْصٍ الْمُؤَذِّنِ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إسْماعیلَ بْنِ بَزیعٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنانٍ عَنْ إسْماعیلَ بْنِ جابِرٍ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام أنَّهُ کَتَبَ بِهَذِهِ الرِّسالَةِ إلَی أصْحابِهِ وَ أمَرَهُمْ بِمُدارَسَتِها وَ النَّظَرِ فیها وَ تَعاهُدِها وَ الْعَمَلِ بِها فَکانوا یَضَعونَها فی مَساجِدِ بُیوتِهِمْ فَإذا فَرَغوا مِنَ الصَّلاةِ نَظَروا فیها قالَ وَ حَدَّثَنی الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مالِکٍ الْکوفیِّ عَنِ الْقاسِمِ بْنِ الرَّبیعِ الصَّحّافِ عَنْ إسْماعیلَ بْنِ مَخْلَدٍ السَّرّاجِ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام قالَ: «خَرَجَتْ هَذِهِ الرِّسالَةُ مِنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام إلَی أصْحابِهِ: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، أمّا بَعْدُ؛ فَاسْألوا رَبَّکُمُ الْعافیَةَ وَ عَلَیْکُمْ بِالدَّعَةِ وَ الْوَقارِ وَ السَّکینَةِ وَ عَلَیْکُمْ بِالْحَیاءِ وَ التَّنَزُّهِ عَمّا تَنَزَّهَ عَنْهُ الصّالِحونَ قَبْلَکُمْ وَ عَلَیْکُمْ بِمُجامَلَةِ أهْلِ الْباطِلِ. تَحَمَّلوا الضَّیْمَ مِنْهُمْ وَ إیّاکُمْ وَ مُماظَّتَهُمْ … وَ إیّاکُمْ وَ الْإصْرارَ عَلَی شَیْءٍ مِمّا حَرَّمَ اللهُ فی ظَهْرِ الْقُرْآنِ وَ بَطْنِهِ وَ قَدْ قالَ اللهُ تَعالَی: «وَ لَمْ یُصِرّوا عَلی ما فَعَلوا وَ هُمْ یَعْلَمونَ.»»» إلَی هاهُنا رِوایَةُ الْقاسِمِ بْنِ رَبیعٍ. «یَعْنی الْمُؤْمِنینَ قَبْلَکُمْ إذا نَسوا شَیْئاً مِمّا اشْتَرَطَ اللهُ فی کِتابِهِ، عَرَفوا أنَّهُمْ قَدْ عَصَوُا اللهَ فی تَرْکِهِمْ ذَلِکَ الشَّیْءَ، فَاسْتَغْفَروا وَ لَمْ یَعودوا إلَی تَرْکِهِ، فَذَلِکَ مَعْنَی قَوْلِ اللهِ «وَ لَمْ یُصِرّوا عَلی ما فَعَلوا وَ هُمْ یَعْلَمونَ» …»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه دو است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را به چند طریق روایت کرده است.
از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از حسن بن علی بن فضال از حفص المؤذن که حفص المؤذن ثقه درجه دو است و سایرین، از ثقات درجه یک هستند.
از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از محمد بن اسماعیل بن بزیع از محمد بن سنان از اسماعیل بن جابر که محمد بن سنان از مشاهیر کذابون است.
از حسین بن محمد بن عامر که به اشتباه حسن بن محمد ثبت شده است، از جعفر بن محمد بن مالک الفزاری از قاسم بن ربیع الصحاف از اسماعیل بن مخلد السراج که جعفر بن محمد بن مالک از ضعفا است و قاسم بن ربیع و اسماعیل بن مخلد مجهول هستند.
خلاصه اینکه طریق اول معتبر درجه دو و سایر طرق، غیر معتبر است.
* * *
علامه مجلسی: رواه بثلاثة أسانید. اولها مجهول و ثانیها ضعیف عند القوم بابن سنان و عندی معتبر.
اسماعیل بن مخلد السراج از ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام روایت کرد: «از ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام این نامه به سوی اصحابشان خارج شد: «بسم الله الرحمن الرحیم، اما بعد؛ از خدا طلب عافیت کنید و بر شما باد فروتنی و وقار و آرامش و بر شما باد حیا و منزه شدن از آن‌چه صالحان قبل از شما از آن منزه بودند و بر شما باد خویشتن‌داری از اهل باطل و تحمل کنید ناحقی از (جانب) آن‌ها را و برحذر باشید از دشمنی آن‌ها … و جداً بر حذر باشید از اصرار بر چیزی از آن‌چه الله در ظاهر قرآن و باطن قرآن حرام کرده الله تعالی فرموده است: «وَ لَمْ یُصِرّوا عَلی ما فَعَلوا وَ هُمْ یَعْلَمونَ.»». تا اینجا روایت قاسم بن ربیع است. «یعنی اینکه مؤمنان قبل شما هنگامی که چیزی را از آن‌چه را الله در کتابش شرط کرده، فراموش می‌کردند، می‌فهمیدند که الله را در ترک آن چیز عصیان کرده‌اند و پس طلب آمرزش می‌کردند و به ترک آن باز نمی‌گشتند، پس آن است معنای کلام الله: «وَ لَمْ یُصِرّوا عَلی ما فَعَلوا وَ هُمْ یَعْلَمونَ» …»
