حدیث ۷۴۹۵
(۷۴۹۵) الکافی (ص ۴۱۵) و التوحید (ص ۳۴۸): عَلیُّ بْنُ إبْراهیمَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقاسانیِّ عَنْ عَلیِّ بْنِ أسْباطٍ قالَ: «سَألْتُ أباالْحَسَنِ الرِّضا علیه‌السلام عَنِ الِاسْتِطاعَةِ. فَقالَ: «یَسْتَطیعُ الْعَبْدُ بَعْدَ أرْبَعِ خِصالٍ أنْ یَکونَ مُخَلَّی السَّرْبِ، صَحیحَ الْجِسْمِ، سَلیمَ الْجَوارِحِ، لَهُ سَبَبٌ وارِدٌ مِنَ اللهِ.»» قالَ: «قُلْتُ: «جُعِلْتُ فِداکَ! فَسِّرْ لی هَذا.» قالَ: «أنْ یَکونَ الْعَبْدُ مُخَلَّی السَّرْبِ، صَحیحَ الْجِسْمِ، سَلیمَ الْجَوارِحِ، یُریدُ أنْ یَزْنیَ، فَلا یَجِدُ امْرَأةً، ثُمَّ یَجِدُها. فَإمّا أنْ یَعْصِمَ نَفْسَهُ، فَیَمْتَنِعَ کَما امْتَنَعَ یوسُفُ علیه‌السلام أوْ یُخَلّیَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ إرادَتِهِ، فَیَزْنیَ، فَیُسَمَّی زانیاً وَ لَمْ یُطِعِ اللهَ بِإکْراهٍ وَ لَمْ یَعْصِهِ بِغَلَبَةٍ.»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه دو است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از حسن بن محمد از علی بن محمد القاسانی از علی بن اسباط روایت کرده است که حسن بن محمد، شناسایی نشد و ابتداء در حکم مجهول است، اما به واسطه ابراهیم بن هاشم، توثیق درجه دو می‌شود. سایرین هم از ثقات درجه یک هستند.
شیخ صدوق نیز شبیه این حدیث را از محمد بن حسن بن احمد بن ولید از محمد بن حسن الصفار از محمد بن حسین بن ابی‌الخطاب از علی بن اسباط روایت کرده است.
* * *
علامه مجلسی: ضعیف.
علی بن اسباط روایت کرد: «از ابوالحسن الرضا علیه‌السلام درباره استطاعت، سؤال کردم. پس فرمودند: «بنده بعد از چهار خصلت مستطیع می‌شود که راه باز، جسم صحیح، جوارح سالم، برای او سببی وارد از الله باشد.»» (راوی) گفت: «عرض کردم: «فدایتان شوم! این را برای توضیح دهید.» فرمودند: «این‌که بنده راه باز، جسم صحیح، جوارح سالم باشد، اراده می‌کند که زنا کند، پس زنی نمی‌یابد، پس او را می‌یابد. پس اگر محافظت کند نفسش را، پس منع می‌کند (خودش را) همان‌گونه که یوسف علیه‌السلام منع کرد یا خالی می‌کند بین خودش و بین اراده‌اش را، پس زنا کرده، زانی نامیده می‌شود و اطاعت نکرده است الله را به اکراهش و عصیان نکرده او به غلبه‌اش.»»
