حدیث ۷۳۹۶
(۷۳۹۶) الکافی (ص ۴۴۴)، البصائر (ص ۳۶۹): عَلیُّ بْنُ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ عَنْ إسْماعیلَ بْنِ مَرّارٍ قالَ: «کَتَبَ الْحَسَنُ بْنُ الْعَبّاسِ الْمَعْروفیُّ إلَی الرِّضا علیه‌السلام: «جُعِلْتُ فِداکَ! أخْبِرْنی ما الْفَرْقُ بَیْنَ الرَّسولِ وَ النَّبیِّ وَ الْإمامِ؟»» قالَ: «فَکَتَبَ أوْ قالَ: «الْفَرْقُ بَیْنَ الرَّسولِ وَ النَّبیِّ وَ الْإمامِ، أنَّ الرَّسولَ، الَّذی یُنْزَلُ عَلَیْهِ جَبْرَئیلُ. فَیَراهُ وَ یَسْمَعُ کَلامَهُ وَ یُنْزَلُ عَلَیْهِ الْوَحْیُ وَ رُبَّما رَأی فی مَنامِهِ نَحْوَ رُؤْیا إبْراهیمَ علیه‌السلام وَ النَّبیُّ، رُبَّما سَمِعَ الْکَلامَ وَ رُبَّما رَأی الشَّخْصَ وَ لَمْ یَسْمَعْ وَ الْإمامُ، هُوَ الَّذی یَسْمَعُ الْکَلامَ وَ لا یَرَی الشَّخْصَ.»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه یک است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از اسماعیل بن مرار روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند.
محمد بن حسن الصفار نیز شبیه این حدیث را از ابراهیم بن هاشم به باقی سند روایت کرده است. فقط به جای اسماعیل به مرار، اسماعیل به مهران نوشته است که خطای در استنساخ است. البته اگر اسماعیل بن مهران هم باشد، اسماعیل بن مهران الاعمش است که از ثقات درجه یک می‌باشد.
البته حسن بن عباس المعروفی که سؤال را برای امام رضا علیه‌السلام مکتوب کرده‌اند، مجهول است و بعضی گمان کرده‌اند که جزء روایان حدیث است، اما اولاً، از ظاهر روایت این‌گونه بر می‌آید که اسماعیل بن مرار، نامه را دیده و راوی سؤال و جواب برای ما اسماعیل بن مرار است و نَه حسن بن عباس المعروفی . لذا حسن بن عباس، اصلاً در سند حدیث نیست. ثانیاً ، اگر فرض کنیم، اسماعیل بن مرار از حسن بن عباس المعروفی هم روایت کرده باشد و خودش نامه را ندیده، باید متذکر شوم که حسن بن عباس المعروفی از ثقات درجه دو است.
* * *
علامه مجلسی: مجهول.
اسماعیل بن مرار روایت کرد: «حسن بن عباس المعروفی به سوی (امام) رضا علیه‌السلام (نامه) نوشت: «فدایتان شوم! خبر کنید مرا که فرق بین نبی و رسول و امام چیست؟»» (راوی) گفت: «پس نوشتند یا فرمودند: «فرق بین رسول و نبی و امام، این‌که رسول، کسی است که جبرئیل بر او نازل می‌شود. پس او را می‌بیند و کلامش را می‌شنود و وحی بر او نازل می‌شود و چه بسا در خوابش می‌بیند، مانند رؤیای ابراهیم علیه‌السلام و نبی چه بسا کلام را بشنود و چه بسا شخص را ببیند در حالی که نمی‌شنود و امام، او کسی است که کلام را می‌شنود، در حالی که شخص را نمی‌بیند.»»
