حدیث ۶۹۱۲
(۶۹۱۲ و ۹۳۸۸) الکافی (ح ۴۷۳۰): عِدَّةٌ مِنْ أصْحابِنا عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زیادٍ وَ عَلیُّ بْنُ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ جَمیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبوبٍ عَنْ عَلیِّ بْنِ رِئابٍ عَنْ ضُرَیْسٍ الْکُناسیِ قالَ: «سَألْتُ أباجَعْفَرٍ علیه‌السلام: «أنَّ النّاسَ یَذْکُرونَ أنَّ فُراتَنا یَخْرُجُ مِنَ الْجَنَّةِ. فَکَیْفَ هُوَ وَ هُوَ یُقْبِلُ مِنَ الْمَغْرِبِ وَ تُصَبُّ فیهِ الْعُیونُ وَ الْأوْدیَةُ؟!»» قالَ: «فَقالَ أبوجَعْفَرٍ علیه‌السلام وَ أنا أسْمَعُ: «إنَّ لِلّهِ جَنَّةً خَلَقَها اللهُ فی الْمَغْرِبِ وَ ماءَ فُراتِکُمْ یَخْرُجُ مِنْها وَ إلَیْها تَخْرُجُ أرْواحُ الْمُؤْمِنینَ مِنْ حُفَرِهِمْ عِنْدَ کُلِّ مَساءٍ. فَتَسْقُطُ عَلَی ثِمارِها وَ تَأْکُلُ مِنْها وَ تَتَنَعَّمُ فیها وَ تَتَلاقَی وَ تَتَعارَفُ. فَإذا طَلَعَ الْفَجْرُ، هاجَتْ مِنَ الْجَنَّةِ. فَکانَتْ فی الْهَواءِ، فیما بَیْنَ السَّماءِ وَ الْأرْضِ تَطیرُ، ذاهِبَةً وَ جائیَةً وَ تَعْهَدُ حُفَرَها إذا طَلَعَتِ الشَّمْسُ وَ تَتَلاقَی فی الْهَواءِ وَ تَتَعارَفُ.» قالَ: «وَ إنَّ لِلّهِ ناراً فی الْمَشْرِقِ، خَلَقَها لیُسْکِنَها أرْواحَ الْکُفّارِ وَ یَأْکُلونَ مِنْ زَقّومِها وَ یَشْرَبونَ مِنْ حَمیمِها لَیْلَهُمْ. فَإذا طَلَعَ الْفَجْرُ، هاجَتْ إلَی وادٍ بِالْیَمَنِ، یُقالُ لَهُ بَرَهوتُ. أشَدُّ حَرّاً مِنْ نیرانِ الدُّنْیا. کانوا فیها یَتَلاقَوْنَ وَ یَتَعارَفونَ. فَإذا کانَ الْمَساءُ، عادوا إلَی النّارِ، فَهُمْ کَذَلِکَ إلَی یَوْمِ الْقیامَةِ.» قالَ: «قُلْتُ: «أصْلَحَکَ اللهُ! فَما حالُ الْمُوَحِّدینَ الْمُقِرّینَ بِنُبُوَّةِ مُحَمَّدٍ صلی‌الله‌علیه‌وآله مِنَ الْمُسْلِمینَ الْمُذْنِبینَ الَّذینَ یَموتونَ وَ لَیْسَ لَهُمْ إمامٌ وَ لا یَعْرِفونَ وَلایَتَکُمْ؟» فَقالَ: «أمّا هَؤُلاءِ، فَإنَّهُمْ فی حُفْرَتِهِمْ لا یَخْرُجونَ مِنْها. فَمَنْ کانَ مِنْهُمْ لَهُ عَمَلٌ صالِحٌ وَ لَمْ یَظْهَرْ مِنْهُ عَداوَةٌ، فَإنَّهُ یُخَدُّ لَهُ خَدٌّ إلَی الْجَنَّةِ الَّتی خَلَقَها اللهُ فی الْمَغْرِبِ. فَیَدْخُلُ عَلَیْهِ مِنْها الرَّوْحُ فی حُفْرَتِهِ إلَی یَوْمِ الْقیامَةِ، فَیَلْقَی اللهَ، فَیُحاسِبُهُ بِحَسَناتِهِ وَ سَیِّئاتِهِ. فَإمّا إلَی الْجَنَّةِ وَ إمّا إلَی النّارِ، فَهَؤُلاءِ مَوْقوفونَ لِأمْرِ اللهِ.» قالَ: «وَ کَذَلِکَ یَفْعَلُ اللهُ بِالْمُسْتَضْعَفینَ وَ الْبُلْهِ وَ الْأطْفالِ وَ أوْلادِ الْمُسْلِمینَ الَّذینَ لَمْ یَبْلُغوا الْحُلُمَ. فَأمّا النُّصّابُ مِنْ أهْلِ الْقِبْلَةِ، فَإنَّهُمْ یُخَدُّ لَهُمْ خَدٌّ إلَی النّارِ الَّتی خَلَقَها اللهُ فی الْمَشْرِقِ. فَیَدْخُلُ عَلَیْهِمْ مِنْها اللّهَبُ وَ الشَّرَرُ وَ الدُّخانُ وَ فَوْرَةُ الْحَمیمِ إلَی یَوْمِ الْقیامَةِ. ثُمَّ مَصیرُهُمْ إلَی «الْحَمیمِ ثُمَّ فی النّارِ یُسْجَرونَ». ثُمَّ قیلَ لَهُمْ: ««أیْنَ ما کُنْتُمْ تَدْعونَ مِنْ دونِ اللهِ». أیْنَ إمامُکُمُ الَّذی اتَّخَذْتُموهُ دونَ الْإمامِ الَّذی جَعَلَهُ اللهُ لِلنّاسِ إماماً؟!»»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه یک است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را به چند طریق روایت کرده است.
از عدة من اصحابنا از ابن عیسی الاشعری از حسن بن محبوب از علی بن رئاب از ضریس بن عبدالملک لکناسی
از عدة من اصحابنا از سهل بن زیاد از حسن بن محبوب از علی بن رئاب از ضریس بن عبدالملک لکناسی
از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از حسن بن محبوب از علی بن رئاب از ضریس بن عبدالملک لکناسی
که طریق دوم به واسطه سهل بن زیاد معتبر نیست، اما سایرین، همه از ثقات درجه یک هستند.
* * *
علامه مجلسی: صحیح.
ضریس الکناسی روایت کرد: «از ابوجعفر (امام باقر) علیه‌السلام سؤال کردم: «همانا مردم یاد می‌کنند که آب گوارای ما از بهشت خارج می‌شود. پس آن چگونه است در حالی که از طرف مغرب می‌آید و می‌ریزد به آن چشمه‌ها و سیلاب‌ها؟!»» (راوی) گفت: «پس ابوجعفر (امام باقر) علیه‌السلام فرمودند و من می‌شنیدم: «همانا برای الله بهشتی است که الله آن را در مغرب خلق کرده است و آب گوارای شما از آن خارج می‌شود و عصرگاهان ارواح مؤمنان از گودال‌هایشان به سوی آن خارج می‌شود. پس می‌افتد بر میوه‌های آن و می‌خورد از آن و متنعم می‌شود در آن و (هم‌دیگر را) ملاقات می‌کنند و می‌شناسند. پس هنگامی که فجر طلوع کرد، برانگیخته از بهشت. پس باشد در هوا، در آن‌چه بین آسمان و زمین پرواز می‌کند، رونده و آینده و باز می‌گردد به گورش هنگامی که خورشید طلوع می‌کند و ملاقات می‌کند در هوا و می‌شناسد.» (و) فرمودند: «(شنیده‌ام که) و همانا برای الله آتشی در مشرق است که آن را خلق کرده تا ارواح کافران، شبهایشان را در آن سکونت گزینند و بخورند از زقوم آن و بنوشند از حمیم آن. پس هنگامی که فجر طلوع کند، برانگیخته می‌شود به سوی وادی به یمن که به آن برهوت می‌گویند. شدیدترین آتشی است از شعله‌های دنیای. در آن (هم‌دیگر را) ملاقات می‌کنند و می‌شناسند. پس هنگامی که عصرگاهان شد، باز می‌گردند به سوی آتش، پس آن‌ها آن‌گونه هستند تا زمان قیامت.»» (راوی) گفت: «عرض کردم: «الله شما را خیر دهد! پس چیست حال مؤمنان موحدی که اقرار به نبوت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله دارند از مسلمانان گناه‌کار، آن ها که می‌میرند و نیست برایشان امامی و نمی‌شناسند ولایت شما را؟» پس فرمودند: «اما آن‌ها، پس همانا آن‌ها در گورهایشان خارج نمی‌شوند از آن. پس کسانی از آن‌ها که برای او عمل صالحی باشد و دشمنی از او ظاهر نشده باشد، پس همانا او صورتش برگردانده می‌شود به سوی بهشتی که خلق کرده است آن را الله در مغرب. پس داخل می‌شود بر او از آن روح در گورش تا زمان قیامت، پس ملاقات می‌کند الله را. پس مورد حساب قرار می‌گیرد به نیکی‌هایش و گناهانش. پس ممکن است به سی بهشت (رود) و ممکن است به سوی آتش (برود)، پس آن‌ها متوقف شدگان به امر الله هستند.» (و در ادامه) فرمودند: «و همین گونه انجام می‌دهد الله به مستضعفان و ساده‌لوحان و اطفال و فرزندان مسلمانان، آن‌ها که به سن بلوغ نرسیده‌اند. پس اما ناصبی‌های از اهل قبله، پس همانا آن‌ها صورت‌هایشان برگردانده می‌شود به سوی آتشی که خلق کرد الله آن را در مشرق. پس داخل می‌شود بر آن‌ها از آن زبانه آتش و شراره و دود و فوران حمیم تا زمان قیامت. سپس مقصد آن‌ها به سوی الْحَمیمِ ثُمَّ فی النّارِ یُسْجَرونَ» است. سپس به آن‌ها گفته شود: ««أیْنَ ما کُنْتُمْ تَدْعونَ مِنْ دونِ اللهِ». کجا است امام شما که گرفتید او را غیر امامی که قرار داد الله آن را برای مردم امام؟!»»»
