حدیث 6495
(6495) الکافی (ح 15351) و مختصر البصائر (ص 341): ابْنُ مَحْبوبٍ عَنْ هِشامِ بْنِ سالِمٍ عَنْ أبی‌حَمْزَةَ عَنْ سَعیدِ بْنِ الْمُسَیَّبِ قالَ: «سَألْتُ عَلیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ علیهماالسلام: «ابْنُ کَمْ کانَ عَلیُّ بْنُ أبی‌طالِبٍ علیه‌السلام یَوْمَ أسْلَمَ؟» فَقالَ: «أ وَ کانَ کافِراً قَطُّ؟ إنَّما کانَ لِعَلیٍّ علیه‌السلام حَیْثُ بَعَثَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَسولَهُ صلی‌الله‌علیه‌وآله عَشْرُ سِنینَ وَ لَمْ یَکُنْ یَوْمَئِذٍ کافِراً وَ لَقَدْ آمَنَ بِاللهِ تَبارَکَ وَ تَعالَی وَ بِرَسولِهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ سَبَقَ النّاسَ کُلَّهُمْ إلَی الْإیمانِ بِاللهِ وَ بِرَسولِهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ إلَی الصَّلاةِ بِثَلاثِ سِنینَ وَ کانَتْ أوَّلُ صَلاةٍ صَلّاها مَعَ رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله الظُّهْرَ، رَکْعَتَیْنِ وَ کَذَلِکَ فَرَضَها اللهُ تَبارَکَ وَ تَعالَی عَلَی مَنْ أسْلَمَ بِمَکَّةَ رَکْعَتَیْنِ، رَکْعَتَیْنِ وَ کانَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله یُصَلّیها بِمَکَّةَ رَکْعَتَیْنِ وَ یُصَلّیها عَلیٌّ علیه‌السلام مَعَهُ بِمَکَّةَ رَکْعَتَیْنِ مُدَّةَ عَشْرِ سِنینَ، حَتَّی هاجَرَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله إلَی الْمَدینَةِ وَ خَلَّفَ عَلیّاً علیه‌السلام فی أُمورٍ لَمْ یَکُنْ یَقومُ بِها أحَدٌ غَیْرُهُ وَ کانَ خُروجُ رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله مِنْ مَکَّةَ فی أوَّلِ یَوْمٍ مِنْ رَبیعٍ الْأوَّلِ وَ ذَلِکَ یَوْمُ الْخَمیسِ مِنْ سَنَةِ ثَلاثَ عَشْرَةَ مِنَ الْمَبْعَثِ وَ قَدِمَ الْمَدینَةَ لِاثْنَتَیْ عَشْرَةَ لَیْلَةً خَلَتْ مِنْ شَهْرِ رَبیعٍ الْأوَّلِ مَعَ زَوالِ الشَّمْسِ. فَنَزَلَ بِقُبا، فَصَلَّی الظُّهْرَ رَکْعَتَیْنِ وَ الْعَصْرَ رَکْعَتَیْنِ. ثُمَّ لَمْ یَزَلْ مُقیماً یَنْتَظِرُ عَلیّاً علیه‌السلام. یُصَلّی الْخَمْسَ صَلَواتٍ رَکْعَتَیْنِ رَکْعَتَیْنِ وَ کانَ نازِلاً عَلَی عَمْرِو بْنِ عَوْفٍ. فَأقامَ عِنْدَهُمْ بِضْعَةَ عَشَرَ یَوْماً. یَقولونَ لَهُ: «أ تُقیمُ عِنْدَنا؟ فَنَتَّخِذَ لَکَ مَنْزِلاً وَ مَسْجِداً.» فَیَقولُ: «لا! إنّی أنْتَظِرُ عَلیَّ بْنَ أبی‌طالِبٍ وَ قَدْ أمَرْتُهُ أنْ یَلْحَقَنی وَ لَسْتُ مُسْتَوْطِناً مَنْزِلاً حَتَّی یَقْدَمَ عَلیٌّ وَ ما أسْرَعَهُ إنْ شاءَ اللهُ.» فَقَدِمَ عَلیٌّ علیه‌السلام وَ النَّبیُّ صلی‌الله‌علیه‌وآله فی بَیْتِ عَمْرِو بْنِ عَوْفٍ. فَنَزَلَ مَعَهُ. ثُمَّ إنَّ رَسولَ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله لَمّا قَدِمَ عَلَیْهِ عَلیٌّ علیه‌السلام، تَحَوَّلَ مِنْ قُبا إلَی بَنی‌سالِمِ بْنِ عَوْفٍ وَ عَلیٌّ علیه‌السلام مَعَهُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ مَعَ طُلوعِ الشَّمْسِ. فَخَطَّ لَهُمْ مَسْجِداً وَ نَصَبَ قِبْلَتَهُ. فَصَلَّی بِهِمْ فیهِ الْجُمُعَةَ رَکْعَتَیْنِ وَ خَطَبَ خُطْبَتَیْنِ. ثُمَّ راحَ مِنْ یَوْمِهِ إلَی الْمَدینَةِ عَلَی ناقَتِهِ الَّتی کانَ قَدِمَ عَلَیْها وَ عَلیٌّ علیه‌السلام مَعَهُ، لا یُفارِقُهُ. یَمْشی بِمَشْیِهِ وَ لَیْسَ یَمُرُّ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله بِبَطْنٍ مِنْ بُطونِ الْأنْصارِ إلّا قاموا إلَیْهِ یَسْألونَهُ أنْ یَنْزِلَ عَلَیْهِمْ. فَیَقولُ لَهُمْ: «خَلّوا سَبیلَ النّاقَةِ. فَإنَّها مَأْمورَةٌ.» فَانْطَلَقَتْ بِهِ وَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله واضِعٌ لَها زِمامَها حَتَّی انْتَهَتْ إلَی الْمَوْضِعِ الَّذی تَرَی.» وَ أشارَ بِیَدِهِ إلَی بابِ مَسْجِدِ رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله الَّذی یُصَلَّی عِنْدَهُ بِالْجَنائِزِ. «فَوَقَفَتْ عِنْدَهُ وَ بَرَکَتْ وَ وَضَعَتْ جِرانَها عَلَی الْأرْضِ. فَنَزَلَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ أقْبَلَ أبوأیّوبَ مُبادِراً حَتَّی احْتَمَلَ رَحْلَهُ. فَأدْخَلَهُ مَنْزِلَهُ وَ نَزَلَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ عَلیٌّ علیه‌السلام مَعَهُ حَتَّی بُنیَ لَهُ مَسْجِدُهُ، بُنیَتْ لَهُ مَساکِنُهُ وَ مَنْزِلُ عَلیٍّ علیه‌السلام. فَتَحَوَّلا إلَی مَنازِلِهِما.»» فَقالَ سَعیدُ بْنُ الْمُسَیَّبِ لِعَلیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ علیهماالسلام: «جُعِلْتُ فِداکَ! کانَ أبوبَکْرٍ مَعَ رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله حینَ أقْبَلَ إلَی الْمَدینَةِ. فَأیْنَ فارَقَهُ؟» فَقالَ: «إنَّ أبابَکْرٍ لَمّا قَدِمَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله إلَی قُبا، فَنَزَلَ بِهِمْ یَنْتَظِرُ قُدومَ عَلیٍّ علیه‌السلام. فَقالَ لَهُ أبوبَکْرٍ: «انْهَضْ بِنا إلَی الْمَدینَةِ، فَإنَّ الْقَوْمَ قَدْ فَرِحوا بِقُدومِکَ وَ هُمْ یَسْتَریثونَ إقْبالَکَ إلَیْهِمْ. فَانْطَلِقْ بِنا وَ لا تَقُمْ هاهُنا تَنْتَظِرُ عَلیّاً، فَما أظُنُّهُ یَقْدَمُ عَلَیْکَ إلَی شَهْرٍ.» فَقالَ لَهُ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله: «کَلّا! ما أسْرَعَهُ وَ لَسْتُ أریمُ حَتَّی یَقْدَمَ ابْنُ عَمّی وَ أخی فی اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أحَبُّ أهْلِ بَیْتی إلَیَّ، فَقَدْ وَقانی بِنَفْسِهِ مِنَ الْمُشْرِکینَ.» قالَ: «فَغَضِبَ عِنْدَ ذَلِکَ أبوبَکْرٍ وَ اشْمَأزَّ وَ داخَلَهُ مِنْ ذَلِکَ حَسَدٌ لِعَلیٍّ علیه‌السلام وَ کانَ ذَلِکَ أوَّلَ عَداوَةٍ بَدَتْ مِنْهُ لِرَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله فی عَلیٍّ علیه‌السلام وَ أوَّلَ خِلافٍ عَلَی رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله. فَانْطَلَقَ حَتَّی دَخَلَ الْمَدینَةَ وَ تَخَلَّفَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله بِقُبا یَنْتَظِرُ عَلیّاً علیه‌السلام.»» قالَ: «فَقُلْتُ لِعَلیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ علیهماالسلام: «فَمَتَی زَوَّجَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله فاطِمَةَ مِنْ عَلیٍّ علیهماالسلام؟» فَقالَ: «بِالْمَدینَةِ بَعْدَ الْهِجْرَةِ بِسَنَةٍ وَ کانَ لَها یَوْمَئِذٍ تِسْعُ سِنینَ.» قالَ عَلیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیهماالسلام: «وَ لَمْ یولَدْ لِرَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله مِنْ خَدیجَةَ علیهاالسلام عَلَی فِطْرَةِ الْإسْلامِ إلّا فاطِمَةُ علیهاالسلام وَ قَدْ کانَتْ خَدیجَةُ ماتَتْ قَبْلَ الْهِجْرَةِ بِسَنَةٍ وَ ماتَ أبوطالِبٍ بَعْدَ مَوْتِ خَدیجَةَ بِسَنَةٍ. فَلَمّا فَقَدَهُما رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله، سَئِمَ الْمُقامَ بِمَکَّةَ وَ دَخَلَهُ حُزْنٌ شَدیدٌ وَ أشْفَقَ عَلَی نَفْسِهِ مِنْ کُفّارِ قُرَیْشٍ. فَشَکا إلَی جَبْرَئیلَ علیه‌السلام ذَلِکَ. فَأوْحَی اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ إلَیْهِ: «اخْرُجْ مِنَ الْقَرْیَةِ الظّالِمِ أهْلُها وَ هاجِرْ إلَی الْمَدینَةِ. فَلَیْسَ لَکَ الْیَوْمَ بِمَکَّةَ ناصِرٌ وَ انْصِبْ لِلْمُشْرِکینَ حَرْباً.» فَعِنْدَ ذَلِکَ تَوَجَّهَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله إلَی الْمَدینَةِ.» فَقُلْتُ لَهُ: «فَمَتَی فُرِضَتِ الصَّلاةُ عَلَی الْمُسْلِمینَ عَلَی ما هُمْ عَلَیْهِ الْیَوْمَ؟» فَقالَ: «بِالْمَدینَةِ. حینَ ظَهَرَتِ الدَّعْوَةُ وَ قَویَ الْإسْلامُ وَ کَتَبَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی الْمُسْلِمینَ الْجِهادَ وَ زادَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله فی الصَّلاةِ سَبْعَ رَکَعاتٍ، فی الظُّهْرِ رَکْعَتَیْنِ وَ فی الْعَصْرِ رَکْعَتَیْنِ وَ فی الْمَغْرِبِ رَکْعَةً وَ فی الْعِشاءِ الْآخِرَةِ رَکْعَتَیْنِ وَ أقَرَّ الْفَجْرَ عَلَی ما فُرِضَتْ لِتَعْجیلِ نُزولِ مَلائِکَةِ النَّهارِ مِنَ السَّماءِ وَ لِتَعْجیلِ عُروجِ مَلائِکَةِ اللَّیْلِ إلَی السَّماءِ وَ کانَ مَلائِکَةُ اللَّیْلِ وَ مَلائِکَةُ النَّهارِ یَشْهَدونَ مَعَ رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله صَلاةَ الْفَجْرِ. فَلِذَلِکَ قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کانَ مَشْهوداً». یَشْهَدُهُ الْمُسْلِمونَ وَ یَشْهَدُهُ مَلائِکَةُ النَّهارِ وَ مَلائِکَةُ اللَّیْلِ.»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه یک است.
سند این حدیث معلق است و از احادیث قبلش معلوم می‌شود که ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از محمد بن یحیی العطار از ابن عیسی الاشعری از حسن بن محبوب از هشام بن سالم از ابوحمزه الثمالی از سعید بن مسیب روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند.
حسن بن سلیمان الحلی شبیه این حدیث را از ثقةالاسلام الکلینی به باقی سند روایت کرده است.
* * *
علامه مجلسی: مجهول.
سعید بن مسیب روایت کرد: «از علی بن حسین (امام سجاد) علیهماالسلام سؤال کردم: «پسری چند ساله بود علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام زمانی که اسلام آورد؟» پس فرمودند: «و آیا هرگز کافر بود؟ این است و جز این نیست که برای علی علیه‌السلام هنگامی که الله عز و جل رسولش صلی‌الله‌علیه‌وآله را مبعوث کرد، ده سال بود و آن زمان کافر نبود و ایمان آورده بود به الله تبارک و تعالی و به رسولش صلی‌الله‌علیه‌وآله و سبقت گرفت از همه مردم به سوی ایمان به الله و به رسولش صلی‌الله‌علیه‌وآله و به سوی نماز، به سه سال و اول نمازی که همراه رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله گزار، دو رکعت ظهر بود و این‌گونه واجب کرد آن را الله تبارک و تعالی بر هر کس که اسلام آورد به مکه، دو رکعت، دو رکعت و رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله نماز می‌گزارد آن را به مکه دو رکعتی و نماز می‌گزار آن را علی علیه‌السلام همراه او به مکه دو رکعتی به مدت ده سال تا هجرت کرد رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله به سوی مدینه و جانشین کرد علی علیه‌السلام را در کارهایی که اقامه نمی‌کرد آن را احدی غیر او و خروج رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله از مکه در روز اول از ربیع الاول بود و آن روز پنج‌شنبه از سال سیزدهم از مبعث بود و وارد مدینه شدند، دوازده شب از ربیع الال گذشته همراه زوال خورشی (ظهر). پس فرود آمدند به قبا، پس نماز ظهر گزاردند دو رکعتی و عصر را (هم) دو رکعتی. سپس همواره انتظار می‌کشید علی علیه‌السلام را. نماز می‌گزارد نمازهای پنج‌گانه را دو رکعت، دو رکعت و بر (منزل) عمرو بن عوف فرود آمده بود. پس اقامت کرد نزد آن‌ها نزدیک ده روز. به ایشان گفتند: «آیا نزد ما امامت می‌گزینی؟ پس بگیریم برای تو منزلی و مسجدی؟» پس می‌فرمایند: «خیر! همانا من انتظار می‌کشم علی بن ابی‌طالب را و امر کرده‌ام که به من ملحق شود و اقامت نگزیده‌ام منزلی را تا علی وارد می‌شود و دیری نمی‌پاید او إن شاء الله.» پس وارد شد علی علیه‌السلام در حالی که نبی صلی‌الله‌علیه‌وآله در خانه عمرو بن عوف بود. پس فرود آمد همراه ایشان. سپس همانا رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله هنگامی که علی علیه‌السلام بر ایشان وارد شد، حرکت کردند از قبا به سوی (قبیله) بنی سالم بن عوف در حالی که علی علیه‌السلام همراه ایشان بود روز جمعه به هنگام طلوع خورشید. پس نقشه کشیدند برای آن‌ها مسجدی را و نصب کردند قبله‌اش را. پس نماز گزاردند با آن‌ها در آن دو رکعت جمعه را و خطبه خواندن دو خطبه. سپس حرکت کردند همان روز به سوی مدینه بر ناقه‌شان که وارد شده بودند بر آن در حالی که علی علیه‌السلام همراه ایشان بوده، از ایشان جدا نمی‌شد. راه می‌رفت به راه رفتن ایشان و نبود محله‌ای از محله‌های انصار که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله عبور کنند مگر آن‌که بر ایشان می‌ایستادند، درخواست می‌کردند ایشان را که بر آن‌ها فرود آیند. پس می‌فرمودند به آن‌ها:«خلوت کنید راه ناقه را، چرا که همانا او مأمور است.» پس او را رها کردند در حالی که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله قرار داده بود بر او مهارش را تا رسید به موضعی که می‌بینی.» و اشاره کردند به دستشان به درب مسجد رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله که نزد آن به جنازه‌ها نماز می‌گزارند. (سپس ادامه دادند:) «پس توقف کرد نزد آن و خوابید جلوی گردنش را بر زمین نهاد. پس رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله فرود آمدند و پیش آمد ابوایوب پیش‌دستی‌کننده تا حمل کند وسایل ایشان را. پس داخل شدند او را به منزلش و فرود آمدند رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله در حالی که علی علیه‌السلام همراه ایشان بود تا بنا شد برای ایشان مسکن‌هایشان و منزل علی علیه‌السلام، پس رفتند به سوی منزل‌هایشان.»» پس سعید بن مسیب به علی بن حسین (امام سجاد) علیهماالسلام گفت: «فدایتان شوم! ابوبکر همراه رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله بود هنگامی که به سوی مدینه آمدند. پس کجا از ایشان جدا شد؟» پس فرمودند: «همانا ابوبکر هنگامی که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله وارد قبا شد، پس فرد آمد بر آن‌ها (در حالی که) قدوم علی علیه‌السلام را انتظار می‌کشید. پس ابوبکر به ایشان گفت: «برخیز همراه ما به سوی مدینه، چرا که همانا قوم خوش‌حال می‌شوند به قدوم تو و آن‌ها لحظه شماری می‌کنند استقبال تو را به سوی خودشان. پس همراه ما بیا و نایست این‌جا به انتظار علی، چرا که گمان نمی‌کنم تا یک ماه بر تو وارد شود.» پس رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله به او گفتند: «هرگز! عجله نمی‌کنم او را و جایی نمی‌روم تا وارد شود پسر عمویم و برادرم در (راه) الله عز و جل و دوست‌داشتنی ترین اهل بیتم به سوی خودم، چرا که محافظت کرد مرا به جانش از مشرکان.» (سپس) فرمودند: «پس غضب کرد در آن ابوبکر و ناراحت شد و داخل شد او را از آن حسدی بر علی علیه‌السلام و آن اول دشمنی بود که شروع شد از او برای رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله درباره علی علیه‌السلام و اولین مخالفت بر رسول الله. پس جدا شد تا داخل مدینه شد و به جا ماند رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله در قبا که انتظار می‌کشید علی علیه‌السلام.»» (راوی) گفت: «پس به علی بن حسین (امام سجاد) علیهماالسلام عرض کردم: «پس چه زمانی تزویج کرد رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله فاطمه را از علی علیهماالسلام؟» پس فرمودند: «به مدینه، یک سال بعد از هجرت و آن زمان نه ساله بودند.» (سپس) علی بن حسین (امام سجاد) علیهماالسلام فرمودند: «و زاده نشد برای رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدیجه علیهاالسلام بر زمان اسلام مگر فاطمه علیهاالسلام و فوت کرده بود خدیجه یک سال قبل از هجرت و فوت کرد ابوطالب بعد از مرگ خدیجه به یک سال. پس هنگامی که از دست داد آن دو را رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله، ملول شد ماندن به مکه و داخل شد او را حزنی شدید و بیمناک شد بر خودش از کافران قریش. پس شکایت کرد به جبرئیل علیه‌السلام آن را. پس وحی کرد الله عز و جل به سوی او که خارج شو از قریه‌ای که اهل آن ظالم هستند و هجرت کن به سوی مدینه. پس نیست برای تو امروز یاری‌دهنده‌ای به مکه و بر پا کن برای مشرکان جنگ را. پس در آن هنگام متوجه شد رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله به سوی مدینه.» پس به ایشان عرض کردم: «پس کی واجب شد نماز بر مسلمان‌ها بر این منوال که اکنون هست؟» پس فرمودند: «به مدینه. هنگامی که دعوت آشکار شد و اسلام قوی شد و مقرر کرد الله عز و جل بر مسلمان‌ها جهاد را و افزود رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله در نماز هفت رکعت، در ظهر دو رکعت و د عصر دو رکعت و در مغرب یک رکعت و در عشای آخر دو رکعت و ثابت گذاشت (نماز) صبح را بر آن‌چه واجب شده بود به جهت تعجیل فرود آمدن ملائکه روز از آسمان و به جهت تعجیل بالا رفتن ملائکه شب به سوی آسمان و ملائکه شب و ملائکه روز، حاضر می‌شدند همراه رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله نماز صبح را. پس برای همین الله عز و جل فرمود: «وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کانَ مَشْهوداً». حاضر می‌شدند او را مسلمان‌ها و حاضر می‌شدند او را ملائکه روز و ملائکه شب.»»