حدیث ۶۲۰۴
(۶۲۰۴ و ۱۰۱۴۳) الأمالی للصدوق (ص ۴۵۸)، علل الشرائع (ج ۱، ص ۱۳۲)، التوحید (ص ۱۷۶) و الفقیه (ح ۶۰۳): حَدَّثَنا مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِصامٍ رحمه‌الله قالَ حَدَّثَنا مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقوبَ الْکُلَیْنیُّ قالَ حَدَّثَنا عَلیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمانَ عَنْ إسْماعیلَ بْنِ إبْراهیمَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ التَّمیمیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خالِدٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلیٍّ قالَ: «سَألْتُ أبی، سَیِّدالْعابِدینَ علیه‌السلام، فَقُلْتُ لَهُ: «یا أبَتِ! أخْبِرْنی عَنْ جَدِّنا رَسولِ اللهِ لَمّا عُرِجَ بِهِ إلَی السَّماءِ وَ أمَرَهُ رَبُّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِخَمْسینَ صَلاةً، کَیْفَ لَمْ یَسْألْهُ التَّخْفیفَ عَنْ أُمَّتِهِ حَتَّی قالَ لَهُ موسَی بْنُ عِمْرانَ علیه‌السلام: «ارْجِعْ إلَی رَبِّکَ، فَسَلْهُ التَّخْفیفَ، فَإنَّ أُمَّتَکَ لا تُطیقُ ذَلِکَ.»؟» فَقالَ: «یا بُنَیَّ! إنَّ رَسولَ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله لا یَقْتَرِحُ عَلَی رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لا یُراجِعُهُ فی شَیْءٍ یَأْمُرُهُ بِهِ، فَلَمّا سَألَهُ موسَی علیه‌السلام ذَلِکَ وَ صارَ شَفیعاً لِأُمَّتِهِ إلَیْهِ، لَمْ یَجُزْ لَهُ رَدُّ شَفاعَةِ أخیهِ موسَی علیه‌السلام. فَرَجَعَ إلَی رَبِّهِ، یَسْألُهُ التَّخْفیفَ إلَی أنْ رَدَّها إلَی خَمْسِ صَلَواتٍ.»» قالَ: «فَقُلْتُ لَهُ: «یا أبَتِ! فَلِمَ لَمْ یَرْجِعْ إلَی رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ یَسْألْهُ التَّخْفیفَ مِنْ خَمْسِ صَلَواتٍ وَ قَدْ سَألَهُ موسَی أنْ یَرْجِعَ إلَی رَبِّهِ وَ یَسْألَهُ التَّخْفیفَ؟» فَقالَ: «یا بُنَیَّ! أرادَ صلی‌الله‌علیه‌وآله أنْ یُحَصِّلَ لِأُمَّتِهِ التَّخْفیفَ مَعَ أجْرِ خَمْسینَ صَلاةً، لِقَوْلِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أمْثالِها». أ لا تَرَی أنَّهُ صلی‌الله‌علیه‌وآله لَمّا هَبَطَ إلَی الْأرْضِ، نَزَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئیلُ، فَقالَ: «یا مُحَمَّدُ! إنَّ رَبَّکَ یُقْرِئُکَ السَّلامَ وَ یَقولُ: «إنَّها خَمْسٌ بِخَمْسینَ، «ما یُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَیَّ وَ ما أنا بِظَلّامٍ لِلْعَبیدِ».»»»» قالَ: «فَقُلْتُ لَهُ: «یا أبَتِ! أ لَیْسَ اللهُ تَعالَی ذِکْرُهُ لا یوصَفُ بِمَکانٍ؟» فَقالَ: «بَلَی! تَعالَی اللهُ عَنْ ذَلِکَ.» فَقُلْتُ: «فَما مَعْنَی قَوْلِ موسَی لِرَسولِ اللهِ: «ارْجِعْ إلَی رَبِّکَ»؟ فَقالَ: «مَعْناهُ، مَعْنَی قَوْلِ إبْراهیمَ علیه‌السلام: «إنّی ذاهِبٌ إلی رَبّی سَیَهْدینِ» وَ مَعْنَی قَوْلِ موسَی علیه‌السلام: «وَ عَجِلْتُ إلَیْکَ رَبِّ لِتَرْضی» وَ مَعْنَی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ: «فَفِرّوا إلَی اللهِ». یَعْنی حُجّوا إلَی بَیْتِ اللهِ. یا بُنَیَّ! إنَّ الْکَعْبَةَ، بَیْتُ اللهِ. فَمَنْ حَجَّ بَیْتَ اللهِ، فَقَدْ قَصَدَ إلَی اللهِ وَ الْمَساجِدُ بُیوتُ اللهِ، فَمَنْ سَعَی إلَیْها، فَقَدْ سَعَی إلَی اللهِ وَ قَصَدَ إلَیْهِ وَ الْمُصَلّی ما دامَ فی صَلاتِهِ، فَهُوَ واقِفٌ بَیْنَ یَدَیِ اللهِ جَلَّ جَلالُهُ وَ أهْلُ مَوْقِفِ عَرَفاتٍ هُمْ وُقوفٌ بَیْنَ یَدَیِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إنَّ لِلّهِ تَبارَکَ وَ تَعالَی بِقاعاً فی سَماواتِهِ، فَمَنْ عُرِجَ بِهِ إلَی بُقْعَةٍ مِنْها، فَقَدْ عُرِجَ بِهِ إلَیْهِ. أ لا تَسْمَعُ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقولُ: «تَعْرُجُ الْمَلائِکَةُ وَ الرّوحُ إلَیْهِ» وَ یَقولُ عَزَّ وَ جَلَّ فی قِصَّةِ عیسَی علیه‌السلام: «بَلْ رَفَعَهُ اللهُ إلَیْهِ» وَ یَقولُ عَزَّ وَ جَلَّ: «إلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصّالِحُ یَرْفَعُهُ»؟»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه یک است.
شیخ صدوق این حدیث را از محمد بن محمد بن عصام از محمد بن یعقوب الکلینی از علی بن محمد علان از محمد بن سلیمان از اسماعیل بن ابراهیم از جعفر بن محمد التمیمی از حسین بن علوان از عمرو بن خالد الواسطی از زید بن علی بن الحسین علیهماالسلام که هر چند جمعی از رجال سند این حدیث از ثقات درجه یک هستند و می‌توان محمد بن سلیمان را نیز به واسطه علی بن محمد علان، توثیق درجه دو کرد، اما راهی برای توثیق اسماعیل بن ابراهیم و جعفر بن محمد التمیمی نیست و این دو مجهول هستند.
البته شیخ شبیه این حدیث را در الفقیه به صورت روی عن زید بن علی نیز روایت کرده است که طریق شیخ صدوق در الفقیه به زید بن علی معتبر است.
زید بن علی روایت کرد: «از پدرم، سیدالعابدین (امام سجاد) علیه‌السلام سؤال کرده، پس به ایشان گفتم: «ای پدرم! خبر کن مرا از جدمان رسول الله هنگامی که به آسمان عروج داده شد و امر کرد او را پروردگارش عز و جل به پنجاه نماز، چگونه درخواست نکرد او را تخفیف از امتش تا موسی بن عمران علیه‌السلام به او گفت: «به سوی پروردگارت بازگرد، پس او از درخوست تخفیف کن که امت تو به آن طاقت ندارند.»؟» پس فرمود: «ای فرزند عزیزم! همانا رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله (روی سخن) پروردگارش عز و جل پیش‌نهادی نمی‌داد و مرجعه نمی‌کرد به او در چیزی که او را به آن امر می‌کرد، پس هنگامی که موسی علیه‌السلام آن را از او خواست و شفیعی برای امتش شد، جایز ندانست برای او رد شفاعت برادرش موسی علیه‌السلام را. پس به سوی پروردگارش بازگشت، از او درخواست می‌کند تخفیف به آن که آن را به پنج نماز باز گرداند.»» (زید بن علی) گفت: «پس به ایشان عرض کردم: «ای پدرم! پس چرا مراجعه نکرد به سوی پروردگارش و درخواست نکرد او را تخفیف از پنج نماز، در حالی که خواسته بود او را، موسی که باز گردد به سوی پروردگارش و از او درخواست تخفیف کند؟» پس فرمودند: «ای پسر عزیزم! (رسول الله) صلی‌الله‌علیه‌وآله خواست حاصل کند برای امتش تخفیف همراه با اجر پنجاه نماز را، به جهت کلام الله عز و جل: «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أمْثالِها». آیا نمی‌بینی که او صلی‌الله‌علیه‌وآله هنگامی که به سوی زمین هبوط کرد، جبرئیل بر او نازل شد،، پس گفت: «ای محمد! همانا پروردگارت تو را سلام می‌رساند و می‌فرماید: «همانا آن پنج تا به پنجاه تا، «ما یُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَیَّ وَ ما أنا بِظَلّامٍ لِلْعَبیدِ»»»»» (زید بن علی) گفت: «پس به ایشان عرض کردم: «ای پدرم! آیا چنین نیست که الله تعالی ذکره به مکان صف نشود؟» پس فرمودند: «آری! برتر است الله از آن.» پس عرض کردم: «پس چیست معنای سخن موسی به رسول الله: «به سوی پروردگارت باز گرد»؟» پس فرمودند: «معنای آن، معنی سخن ابراهیم علیه‌السلام: «إنّی ذاهِبٌ إلی رَبّی سَیَهْدینِ» است و معنی سخن موسی علیه‌السلام: «وَ عَجِلْتُ إلَیْکَ رَبِّ لِتَرْضی» و معنی کلام او عز و جل: «فَفِرّوا إلَی اللهِ». یعنی حج گزارید به سوی بیت الله. ای پسر عزیزم! همانا کعبه، بیت الله است. پس کسی که بیت الله را حج گزارد، پس قصد به سوی الله کرده است و مساجد، خانه‌های الله است، پس کسی که بشتابد به سوی آن، به سوی الله شتافته و به سوی او قصد کرده است و نماز گزار تا مادامی که در نمازش است، پس او ایستاده در مقابل الله جل جلاله است و اهل موقف عرفات، آن وقوف مقابل الله عز و جل است و همانا برای الله تبارک و تعالی محل‌هایی در آسمان‌های او است، پس کسی که عروج داده شود به سوی محلی از آن‌ها، پس به سوی او عروج داده شده است. آیا نشنیده‌ای الله عز و جل ی‌فرماید: «تَعْرُجُ الْمَلائِکَةُ وَ الرّوحُ إلَیْهِ» و (الله) عز و جل در داستان موسی علیه‌السلام می‌فرماید: «بَلْ رَفَعَهُ اللهُ إلَیْهِ» و (الله) عز و جل می‌فرماید: «إلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصّالِحُ یَرْفَعُهُ»؟»»
