حدیث 6043
(6043) الإرشاد (ج 2، ص 162): أخْبَرَنی الشَّریفُ أبومُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ قالَ حَدَّثَنی جَدّی قالَ حَدَّثَنی شَیْخٌ مِنْ أهْلِ الرَّیِ قَدْ عَلَتْ سِنُّهُ قالَ حَدَّثَنی یَحْیَی بْنُ عَبْدِالْحَمیدِ الْحِمّانیُّ عَنْ مُعاویَةَ بْنِ عَمّارٍ الدُّهْنیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ علیهم‌السلام فی قَوْلِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَ: «فَسْئَلوا أهْلَ الذِّکْرِ إنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمونَ»، قالَ: «نَحْنُ أهْلُ الذِّکْرِ.» قالَ الشَّیْخُ الرّازیُّ: «وَ قَدْ سَألْتُ مُحَمَّدَ بْنَ مُقاتِلٍ عَنْ هَذا. فَتَکَلَّمَ فیهِ بِرَأْیِهِ وَ قالَ: «أهْلُ الذِّکْرِ، الْعُلَماءُ کافَّةً.» فَذَکَرْتُ ذَلِکَ لِأبی‌زُرْعَةَ، فَبَقیَ مُتَعَجِّباً مِنْ قَوْلِهِ وَ أوْرَدْتُ عَلَیْهِ ما حَدَّثَنی بِهِ یَحْیَی بْنُ عَبْدِالْحَمیدِ. قالَ: «صَدَقَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلیٍّ. إنَّهُمْ أهْلُ الذِّکْرِ وَ لَعَمْری! إنَّ أباجَعْفَرٍ علیه‌السلام لَمِنْ أکْبَرِ الْعُلَماءِ وَ قَدْ رَوَی أبوجَعْفَرٍ علیه‌السلام أخْبارَ الْمُبْتَدَإ وَ أخْبارَ الْأنْبیاءِ وَ کَتَبَ عَنْهُ النّاسُ الْمَغازیَ وَ أثَروا عَنْهُ السُّنَنَ وَ اعْتَمَدوا عَلَیْهِ فی مَناسِکِ الْحَجِّ الَّتی رَواها عَنْ رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ کَتَبوا عَنْهُ تَفْسیرَ الْقُرْآنِ وَ رَوَتْ عَنْهُ الْخاصَّةُ وَ الْعامَّةُ الْأخْبارَ وَ ناظَرَ مَنْ کانَ یَرِدُ عَلَیْهِ مِنْ أهْلِ الْآراءِ وَ حَفِظَ عَنْهُ النّاسُ کَثیراً مِنْ عِلْمِ الْکَلامِ.»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه دو است.
شیخ مفید از حسن بن محمد بن یحیی بن حسن العلوی از جدش از شیخی از اهل ری از یحیی بن عبدالحمید الحمانی از معاویه بن عمار که شیخ اهل ری، ابتداء مجهول است، اما به واسطه یحیی بن حسن العلوی، توثیق درجه دو می‌شود. یحیی بن عبدالحمید نیز از ثقات دو است و حسن بن محمد بن یحیی بن حسن العلوی، از ثقات مشروطی است که البته مشکلی در این‌جا ایجاد نمی‌کند. سایرین هم از ثقات درجه یک هستند.
محمد بن علی بن حسین علیهم‌السلام درباره کلام الله عز و جل: «فَسْئَلوا أهْلَ الذِّکْرِ إنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمونَ» فرمودند: «ما اهل الذکر هستیم.» شیخ الرازی گفت: «و از محمد بن مقاتل[1] درباره این سؤال کردم. پس درباره آن به نظر خودش سخن راند و گفت: «اهل الذکر، همه علما هستند.» پس آن را برای ابی‌ذرعه[2] ذکر کردم، پس از کلام او متعجب ماند و وارد کردم بر او آن‌چه را برایم حدیث کرده بود یحیی بن عبدالحمید. گفت: «محمد بن علی (امام باقر علیه‌السلام) راست گفته است. همانا آن‌ها اهل الذکر هستند و به جانم قسم! همانا ابوجعفر (امام باقر) علیه‌السلام از بزرگ‌ترین علما است و ابوجعفر (امام باقر) علیه‌السلام اخبار گذشتگان را روایت کرده است و (نیز) اخبار انبیاء را و مردم از او مغازی[3] را نوشته‌اند و سنت‌ها را از او نگاشته‌اند و اعتماد کرده‌اند بر او در مناسک حج که روایت کرده آن را از رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله و از او تفسیر قرآن را نوشته‌اند و خاصه و عامه از او اخبار را روایت کرده‌اند و مناظره کرد با کسانی که بر او بازگشتند از مجتهدان و مردم از او کثیری از علم کلام را حفظ کرده‌اند.»»
——————–
[1]– ابوالحسن، محمد بن مقاتل المروزی الکسائی یکی از روات حدیث و مفسران مکتب خلفا که در قرن دوم و سوم و متوفای حدود 226 هجری.
[2]– ابوذرعه، عبیدالله بن عبدالکریم الرازی از محدثان و رجالیون مشهور و مطرح مکتب خلفا است.
[3]– مغازی هم به معنای احکام جهاد است و تاریخ نبرهای حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله و هم سایر جنگ‌های ادوار اولیه اسلام.