حدیث 5828
(5828 و 9732) الکافی (ح 14878) و الخصال (ج 1، ص 260): مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبوبٍ عَنْ عَلیِّ بْنِ رِئابٍ وَ هِشامِ بْنِ سالِمٍ عَنْ أبی‌بَصیرٍ قالَ: «سَألْتُ أباجَعْفَرٍ علیه‌السلام عَنِ الرّیاحِ الْأرْبَعِ الشَّمالِ وَ الْجَنوبِ وَ الصَّبا وَ الدَّبورِ وَ قُلْتُ: «إنَّ النّاسَ یَذْکُرونَ أنَّ الشَّمالَ مِنَ الْجَنَّةِ وَ الْجَنوبَ مِنَ النّارِ». فَقالَ: «إنَّ لِلّهِ عَزَّ وَ جَلَّ جُنوداً مِنْ ریاحٍ، یُعَذِّبُ بِها مَنْ یَشاءُ مِمَّنْ عَصاهُ وَ لِکُلِّ ریحٍ مِنْها مَلَکٌ مُوَکَّلٌ بِها. فَإذا أرادَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ أنْ یُعَذِّبَ قَوْماً بِنَوْعٍ مِنَ الْعَذابِ، أوْحَی إلَی الْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِذَلِکَ النَّوْعِ مِنَ الرّیحِ الَّتی یُریدُ أنْ یُعَذِّبَهُمْ بِها.» قالَ: «فَیَأْمُرُها الْمَلَکُ، فَیَهیجُ کَما یَهیجُ الْأسَدُ الْمُغْضَبُ.» قالَ: «وَ لِکُلِّ ریحٍ مِنْهُنَّ اسْمٌ. أ ما تَسْمَعُ قَوْلَهُ تَعالَی: «کَذَّبَتْ عادٌ فَکَیْفَ کانَ عَذابی وَ نُذُرِ إنّا أرْسَلْنا عَلَیْهِمْ ریحاً صَرْصَراً فی یَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ» وَ قالَ: «الرّیحَ الْعَقیمَ» وَ قالَ: «ریحٌ فیها عَذابٌ ألیمٌ» وَ قالَ: «فَأصابَها إعْصارٌ فیهِ نارٌ فَاحْتَرَقَتْ» وَ ما ذُکِرَ مِنَ الرّیاحِ الَّتی یُعَذِّبُ اللهُ بِها مَنْ عَصاهُ؟» قالَ: «وَ لِلّهِ عَزَّ ذِکْرُهُ ریاحُ رَحْمَةٍ لَواقِحُ وَ غَیْرُ ذَلِکَ یَنْشُرُها بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ. مِنْها ما یُهَیِّجُ السَّحابَ لِلْمَطَرِ وَ مِنْها ریاحٌ تَحْبِسُ السَّحابَ بَیْنَ السَّماءِ وَ الْأرْضِ وَ ریاحٌ تَعْصِرُ السَّحابَ، فَتَمْطُرُهُ بِإذْنِ اللهِ وَ مِنْها ریاحٌ مِمّا عَدَّدَ اللهُ فی الْکِتابِ. فَأمّا الرّیاحُ الْأرْبَعُ الشَّمالُ وَ الْجَنوبُ وَ الصَّبا وَ الدَّبورُ، فَإنَّما هیَ أسْماءُ الْمَلائِکَةِ الْمُوَکَّلینَ بِها. فَإذا أرادَ اللهُ أنْ یُهِبَّ شَمالاً، أمَرَ الْمَلَکَ الَّذی اسْمُهُ الشَّمالُ. فَیَهْبِطُ عَلَی الْبَیْتِ الْحَرامِ. فَقامَ عَلَی الرُّکْنِ الشّامیِّ. فَضَرَبَ بِجَناحِهِ، فَتَفَرَّقَتْ ریحُ الشَّمالِ حَیْثُ یُریدُ اللهُ مِنَ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ إذا أرادَ اللهُ أنْ یَبْعَثَ جَنوباً، أمَرَ الْمَلَکَ الَّذی اسْمُهُ الْجَنوبُ. فَهَبَطَ عَلَی الْبَیْتِ الْحَرامِ. فَقامَ عَلَی الرُّکْنِ الشّامیِّ. فَضَرَبَ بِجَناحِهِ، فَتَفَرَّقَتْ ریحُ الْجَنوبِ فی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ حَیْثُ یُریدُ اللهُ وَ إذا أرادَ اللهُ أنْ یَبْعَثَ ریحَ الصَّبا، أمَرَ الْمَلَکَ الَّذی اسْمُهُ الصَّبا. فَهَبَطَ عَلَی الْبَیْتِ الْحَرامِ. فَقامَ عَلَی الرُّکْنِ الشّامیِّ. فَضَرَبَ بِجَناحِهِ، فَتَفَرَّقَتْ ریحُ الصَّبا حَیْثُ یُریدُ اللهُ جَلَّ وَ عَزَّ فی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ إذا أرادَ اللهُ أنْ یَبْعَثَ دَبوراً، أمَرَ الْمَلَکَ الَّذی اسْمُهُ الدَّبورُ. فَهَبَطَ عَلَی الْبَیْتِ الْحَرامِ. فَقامَ عَلَی الرُّکْنِ الشّامیِّ. فَضَرَبَ بِجَناحِهِ، فَتَفَرَّقَتْ ریحُ الدَّبورِ حَیْثُ یُریدُ اللهُ مِنَ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ.» ثُمَّ قالَ أبوجَعْفَرٍ علیه‌السلام: «أ ما تَسْمَعُ لِقَوْلِهِ: «ریحُ الشَّمالِ وَ ریحُ الْجَنوبِ وَ ریحُ الدَّبورِ وَ ریحُ الصَّبا»؟ إنَّما تُضافُ إلَی الْمَلائِکَةِ الْمُوَکَّلینَ بِها.»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه یک است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از محمد بن یحیی العطار از ابن عیسی الاشعری از حسن بن محبوب از علی بن رئاب و هشام بن سالم از ابوبصیر الاسدی روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند.
شیخ صدوق نیز خلاصه این روایت را از محمد بن حسن بن احمد بن ولید از محمد بن حسن الصفار از عباس بن معروف از حسن بن محبوب به باقی سند روایت کرده است.
* * *
علامه مجلسی: صحیح.
ابوبصیر روایت کرد: «از ابوجعفر (امام باقر) علیه‌السلام درباره بادهای چهارگانه شمال و جنوب و صبا و دبور سؤال کردم و گفتم که مردم یاد می‌کنند که شمال از بهشت است و جنوب از آتش. پس فرمودند: «همانا برای الله لشگریانی از بادها است که عذاب می‌کند به واسطه آن هر که بخواهد از کسانی که او را عصیان کرده‌اند و برای هر بادی از آن، ملکی موکل به آن است. پس هنگامی که الله عز و جل اراده کند که عذاب کند قومی را به نوعی از عذاب، وحی کند به سوی ملکی که موکل به آن نوع از باد است که می‌خواهد عذاب کند آن‌ها را به واسطه آن.» (سپس) فرمودند: «و برای هر بادی از آن‌ها اسمی است. آیا نشنیده‌ای کلام او تعالی را: «کَذَّبَتْ عادٌ فَکَیْفَ کانَ عَذابی وَ نُذُرِ إنّا أرْسَلْنا عَلَیْهِمْ ریحاً صَرْصَراً فی یَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ» و فرمود: «الرّیحَ الْعَقیمَ» و فرمود: «ریحٌ فیها عَذابٌ ألیمٌ» و فرمود: «فَأصابَها إعْصارٌ فیهِ نارٌ فَاحْتَرَقَتْ» و آن‌چه ذکر شده از بادهایی که عذاب می‌کند الله به واسطه آن کسانی را که او را عصیان کردند.» (سپس) فرمودند: «و برای الله عز ذکره، بادهای رحمت باروری است و غیر آن که منتظر می‌کند آن‌ها را از روی رحمتش. از آن است آن‌چه بر می‌انگیزاد ابرها را برای باران و از آن است بادهایی که ابرها را بین آسمان و زمین نگه می‌دارد و بادهایی که ابرها را می‌فشرد، پس آن را به اذن الله می‌باراند و از آن است بادها از آن‌چه الله در کتاب بر شمرده است. پس اما بادهای چهارگانه شمال و جنوب و صبا و دبور، پس این است و جز این نیست که اسم‌های ملائکه‌ای است که به آن‌ها موکل شده‌اند. پس هنگامی که الله اراده کند که (باد) شمال بوزد، امر کند ملکی را که اسم او شمال است. پس هبوط می‌کند بر بیت الله. پس بر رکن شامی می‌ایستد. پس بالش را بر هم می‌زند، پس باد شمال متفرق شود آن‌جا که الله اراده می‌کند از خشکی و دریا و هنگامی که اراده کند الله که (باد) جنوب را برانگیزد، پس امر کند ملکی را که اسم او جنوب است. پس هبوط کند بر بیت الحرام. پس بایستد بر رکن شامی. پس بالش را بر هم زند، پس متفرق شود باد جنوب در خشکی و دریا، آن‌جا که الله اراده می‌کند و هنگامی که اراده کند الله که (باد) صبا را برانگیزد، پس امر کند ملکی را که اسم او صبا است. پس هبوط کند بر بیت الحرام. پس بایستد بر رکن شامی. پس بالش را بر هم زند، پس متفرق شود باد صبا آن‌جا که الله اراده می‌کند در خشکی و دریا و هنگامی که اراده کند الله که (باد) دبور را برانگیزد، پس امر کند ملکی را که اسم او دبور است. پس هبوط کند بر بیت الحرام. پس بایستد بر رکن شامی. پس بالش را بر هم زند، پس متفرق شود باد دبور آن‌جا که اراده می‌کند الله در خشکی و دریا.» سپس ابوجعفر (امام باقر) علیه‌السلام: «آیا نشنیده‌ای کلام او را: «باد شمال و باد جنوب و باد دبور و باد صبا»؟ این است و جز این نیست که اضافه می‌کند به ملائکه‌ای که موکل به آن است.»»