حدیث 5261

(5261، 7062، 7185، 8646 و 9083) عیون أخبار الرضا علیه‌السلام (ج 1، ص 191) و الأمالی (ص 90): حَدَّثَنا أحْمَدُ بْنُ زیادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَدانیُّ رضی‌الله‌عنه وَ الْحُسَیْنُ بْنُ إبْراهیمَ بْنِ أحْمَدَ بْنِ هِشامٍ الْمُکَتِّبُ وَ عَلیُّ بْنُ عَبْدِاللهِ الْوَرّاقُ رضی‌الله‌عنهم قالوا حَدَّثَنا عَلیُّ بْنُ إبْراهیمَ بْنِ هاشِمٍ قالَ حَدَّثَنا الْقاسِمُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْمَکیُّ قالَ حَدَّثَنا أبوالصَّلْتِ الْهَرَویُّ قالَ: «لَمّا جَمَعَ الْمَأْمونُ لِعَلیِّ بْنِ موسَی الرِّضا علیهماالسلام أهْلَ الْمَقالاتِ مِنْ أهْلِ الْإسْلامِ وَ الدّیاناتِ مِنَ الْیَهودِ وَ النَّصارَی وَ الْمَجوسِ وَ الصّابِئینَ وَ سائِرِ أهْلِ الْمَقالاتِ، فَلَمْ یَقُمْ أحَدٌ إلّا وَ قَدْ ألْزَمَهُ حُجَّتَهُ، کَأنَّهُ أُلْقِمَ حَجَراً. قامَ إلَیْهِ عَلیُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْجَهْمِ، فَقالَ لَهُ: «یا ابْنَ رَسولِ اللهِ! أ تَقولُ بِعِصْمَةِ الْأنْبیاءِ؟» قالَ: «نَعَمْ!» قالَ: «فَما تَعْمَلُ فی قَوْلِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَ: «وَ عَصی آدَمُ رَبَّهُ فَغَوی» وَ فی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ: «وَ ذا النّونِ إذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ» وَ فی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ فی یوسُفَ علیه‌السلام: «وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها» وَ فی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ فی داوُدَ: «ظَنَّ داوُدُ أنَّما فَتَنّاهُ» وَ قَوْلِهِ تَعالَی فی نَبیِّهِ مُحَمَّدٍ صلی‌الله‌علیه‌وآله: «وَ تُخْفی فی نَفْسِکَ ما اللهُ مُبْدیهِ»؟» فَقالَ الرِّضا علیه‌السلام: «وَیْحَکَ یا عَلیُّ! اتَّقِ اللهَ وَ لا تَنْسُبْ إلَی أنْبیاءِ اللهِ الْفَواحِشَ وَ لا تَتَأوَّلْ کِتابَ اللهِ بِرَأْیِکَ. فَإنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ قالَ: «وَ ما یَعْلَمُ تَأْویلَهُ إلّا اللهُ وَ الرّاسِخونَ» وَ أمّا قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ فی آدَمَ: «وَ عَصی آدَمُ رَبَّهُ فَغَوی»، فَإنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ آدَمَ حُجَّةً فی أرْضِهِ وَ خَلیفَةً فی بِلادِهِ، لَمْ یَخْلُقْهُ لِلْجَنَّةِ وَ کانَتِ الْمَعْصیَةُ مِنْ آدَمَ فی الْجَنَّةِ، لا فی الْأرْضِ وَ عِصْمَتُهُ تَجِبُ أنْ یَکونَ فی الْأرْضِ لِیَتِمَّ مَقادیرُ أمْرِ اللهِ، فَلَمّا أُهْبِطَ إلَی الْأرْضِ وَ جُعِلَ حُجَّةً وَ خَلیفَةً، عُصِمَ بِقَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ: «إنَّ اللهَ اصْطَفی آدَمَ وَ نوحاً وَ آلَ إبْراهیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَی الْعالَمینَ» …»» قالَ: «فَبَکَی عَلیُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْجَهْمِ، فَقالَ: «یا ابْنَ رَسولِ اللهِ! أنا تائِبٌ إلَی اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أنْ أنْطِقَ فی أنْبیاءِ اللهِ علیهم‌السلام بَعْدَ یَوْمی هَذا إلّا بِما ذَکَرْتَهُ.»»

طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه دو است.
شیخ صدوق این حدیث را از احمد بن جعفر بن زیاد و حسین بن ابراهیم المکتب و علی بن عبدالله الوراق از علی بن ابراهیم القمی از قاسم بن محمد البرمکی از ابوالصلت الهروی روایت کرده است که قاسم بن محمد از ثقات درجه دو است و سایرین، از ثقات درجه یک هستند.

ابوالصلت الهروی روایت کرد: «هنگامی که جمع کرد مؤمون بر علی بن موسی الرضا علیهماالسلام اندیشمندان اهل اسلام را و مندینین از یهود و نصاری و مجوس و صابئان و سائر اندیشمندان را، پس پس نایستاد احدی مگر که حجتش را به او ملزم کرد مانند آن‌که سنگی بلعیده. ایستاد بر ایشان علی بن محمد بن جهم، پس به ایشان گفت: «ای فرزند رسول الله! آیا قائل به عصمت انبیاء هستی؟» فرمودند: «آری!» گفت: «پس چه می‌کنی درباره کلام الله عز و جل: «وَ عَصی آدَمُ رَبَّهُ فَغَوی» و درباره کلام او عز و جل: «وَ ذا النّونِ إذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ» و درباره کلام او عز و جل درباره یوسف علیه‌السلام: «وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها» و درباره کلامش عز و جل درباره داود: «ظَنَّ داوُدُ أنَّما فَتَنّاهُ» و کلام او تعالی درباره نبیش محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله: «وَ تُخْفی فی نَفْسِکَ ما اللهُ مُبْدیهِ»؟» پس (امام) رضا علیه‌السلام فرمودند: «وای بر تو ای علی! تقوا پیشه کن الله را و نسبت مده به پیامبران الله فحشاها را و تأویل مکن کتاب الله را به رأی خودت. چرا که الله عز و جل فرموده است: «وَ ما یَعْلَمُ تَأْویلَهُ إلّا اللهُ وَ الرّاسِخونَ» و اما کلام او عز و جل درباره آدم: «وَ عَصی آدَمُ رَبَّهُ فَغَوی»، پس همانا الله عز و جل آدم را حجتی در زمین خلق کرد و خلیفه‌ای در سرزمین‌هایش، او را برای بهشت خلق نکرده بود و معصیت از آدم در بهشت بود، نه در زمین و عصمت او لازم است که در زمین باشد تا تمام شود تقدیرات امر الله، پس هنگامی که هبوط داده شد به زمین و حجت و خلیفه قرار داده شد، عصمت داده شد به کلام او عز و جل: «إنَّ اللهَ اصْطَفی آدَمَ وَ نوحاً وَ آلَ إبْراهیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَی الْعالَمینَ» …»» (راوی) گفت: «پس علی بن محمد بن جهم گریسته، پس گفت: «ای فرزند رسول الله! من توبه کننده هستم به سوی الله عز و جل از این‌که سخن گویم درباره انبیاء الله علیهم‌السلام بعد امروزم مگر به آن‌چه آن را بیان کردی.»»