حدیث ۴۹۷۶
(۴۹۷۶، ۵۱۲۸ و ۱۰۹۹۹) الکافی (ح ۱۴۸۷۹): عَنْهُ عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبوبٍ عَنْ عَبْدِاللهِ بْنِ سِنانٍ عَنْ مَعْروفِ بْنِ خَرَّبوذَ عَنْ أبی‌جَعْفَرٍ علیه‌السلام قالَ: «إنَّ لِلّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ریاحَ رَحْمَةٍ وَ ریاحَ عَذابٍ. فَإنْ شاءَ اللهُ أنْ یَجْعَلَ الْعَذابَ مِنَ الرّیاحِ رَحْمَةً، فَعَلَ.» قالَ: «وَ لَنْ یَجْعَلَ الرَّحْمَةَ مِنَ الرّیحِ عَذاباً.» قالَ: «وَ ذَلِکَ أنَّهُ لَمْ یَرْحَمْ قَوْماً قَطُّ أطاعوهُ وَ کانَتْ طاعَتُهُمْ إیّاهُ وَبالاً عَلَیْهِمْ، إلّا مِنْ بَعْدِ تَحَوُّلِهِمْ عَنْ طاعَتِهِ.» قالَ: «کَذَلِکَ فَعَلَ بِقَوْمِ یونُسَ. لَمّا آمَنوا، رَحِمَهُمُ اللهُ بَعْدَ ما کانَ قَدَّرَ عَلَیْهِمُ الْعَذابَ وَ قَضاهُ، ثُمَّ تَدارَکَهُمْ بِرَحْمَتِهِ. فَجَعَلَ الْعَذابَ الْمُقَدَّرَ عَلَیْهِمْ رَحْمَةً، فَصَرَفَهُ عَنْهُمْ وَ قَدْ أنْزَلَهُ عَلَیْهِمْ وَ غَشیَهُمْ وَ ذَلِکَ لَمّا آمَنوا بِهِ وَ تَضَرَّعوا إلَیْهِ.» قالَ: «وَ أمّا الرّیحُ الْعَقیمُ، فَإنَّها ریحُ عَذابٍ. لا تُلْقِحُ شَیْئاً مِنَ الْأرْحامِ وَ لا شَیْئاً مِنَ النَّباتِ وَ هیَ ریحٌ تَخْرُجُ مِنْ تَحْتِ الْأرَضینَ السَّبْعِ وَ ما خَرَجَتْ مِنْها ریحٌ قَطُّ إلّا عَلَی قَوْمِ عادٍ حینَ غَضِبَ اللهُ عَلَیْهِمْ. فَأمَرَ الْخُزّانَ أنْ یُخْرِجوا مِنْها عَلَی مِقْدارِ سَعَةِ الْخاتَمِ.» قالَ: «فَعَتَتْ عَلَی الْخُزّانِ. فَخَرَجَ مِنْها عَلَی مِقْدارِ مَنْخِرِ الثَّوْرِ، تَغَیُّظاً مِنْها عَلَی قَوْمِ عادٍ.» قالَ: «فَضَجَّ الْخُزّانُ إلَی اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ ذَلِکَ. فَقالوا: «رَبَّنا! إنَّها قَدْ عَتَتْ عَنْ أمْرِنا. إنّا نَخافُ أنْ تُهْلِکَ مَنْ لَمْ یَعْصِکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ عُمّارِ بِلادِکَ.»» قالَ: «فَبَعَثَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ إلَیْها جَبْرَئیلَ علیه‌السلام. فَاسْتَقْبَلَها بِجَناحَیْهِ. فَرَدَّها إلَی مَوْضِعِها وَ قالَ لَها: «اخْرُجی عَلَی ما أُمِرْتِ بِهِ.» قالَ: «فَخَرَجَتْ عَلَی ما أُمِرَتْ بِهِ وَ أهْلَکَتْ قَوْمَ عادٍ وَ مَنْ کانَ بِحَضْرَتِهِمْ.»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه یک است.
با توجه به احادیث قبلش، معلوم می‌شود ضمیر «ه» در «عنه»، به محمد بن یحیی العطار بر می‌گردد، لذا ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از محمد بن یحیی العطار از ابن عیسی الاشعری از حسن بن محبوب از عبدالله بن سنان از معروف بن خربوذ روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند.
* * *
علامه مجلسی: صحیح.
ابوجعفر (امام کاظم) علیه‌السلام فرمودند: «همانا برای الله عز و جل بادهای رحمت و بادهای عذاب است. پس اگر الله بخواهد که عذاب را از بادهای رحمت قرار دهد، انجام داده است.» (و) فرمودند: «در حالی که رحمت را از باد عذاب قرار نداده است.» (و در ادامه) فرمودند: «و آن به این علت است که الله رحمت نکرده است قومی را که او را اطاعت کردند در حالی که اطاعتشان از او را باعث بدسرانجامی آن باشد، مگر از بعد تحولشان از اطاعت او.» (و) فرمود: «این‌گونه با قوم یونس کرد. هنگامی که ایمان آوردند، ترحم نمود الله بعد آن‌که عذاب را بر آنها مقدر و مقتضی نمود، سپس به رحمتش آنها تدارک دید. پس عذاب مقدر بر آنها را رحمت قرار داد، پس آن را از آنها منصرف کرد، در حالی که آن را بر آنها نازل کرده بود و آنها را فرا گرفته بود و آن به این علت بود که به او ایمان آوردند و به سوی او تضرع نمودند.» (و) فرمود: «و اما باد عقیم، پس همانا آن باد عذاب است. لقاح نمی‌شود چیزی از رحم‌ها و نه چیزی از گیاهان و آن بادی است که از زیر زمین هفتمین خارج می‌شود و هرگز بادی از آن خارج نشده است، مگر بر قوم عاد هنگامی که الله بر آنها غضب کرد.پس امر کرد نگهبانان را که به مقدار حلقه انگشتر از آن خارج کنند.» (و) فرمودند: «پس نافرمانی کرد بر نگهبانان. پس خارج شد از آن به مقدار بینی گاو به جهت غیظش بر قوم عاد.» (و در ادامه) فرمودند: «پس ضجه کردند نگهبانان به سوی الله عز و جل از آن. پس گفتند: «پروردگارا! همانا آن نافرمانی کرد از امر ما. همانا ما می‌ترسیم که هلاک شود کسی که تو را معصیت نکرده است از خلقت و آبادکنندگان سرزمینت.»» (و) فرمودند: «پس مأمور کرد الله عز و جل جبرئیل علیه‌السلام را به سوی او. پس جلوی آن را به دوبالش گرفت. پس او را به موضعش باز گرداند و به اوگفت: «خارج شو بر اساس آن‌چه به آن امر شده‌ای.»» (و در پایان) فرمودند: «پس خارج شد بر اساس آن‌چه به آن امر شده بود و هلاک کرد قوم عاد را و هر کسی که با آنها بود.»
