حدیث ۴۹۶۲
(۴۹۶۲ و ۹۳۹۴) عیون أخبار الرضا علیه‌السلام (ج ۲ ص ۷۷) و علل الشرائع (ج ۱، ص ۵۹): حَدَّثَنا عَبْدُالْواحِدِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عُبْدوسٍ النَّیْسابوریُّ الْعَطّارُ رضی‌الله‌عنه قالَ حَدَّثَنا عَلیُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ قُتَیْبَةَ عَنْ حَمْدانَ بْنِ سُلَیْمانَ النَّیْسابوریِّ قالَ حَدَّثَنی إبْراهیمُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْهَمَدانیُّ قالَ: «قُلْتُ لِأبی‌الْحَسَنِ، عَلیِّ بْنِ موسَی الرِّضا علیه‌السلام: «لِأیِ عِلَّةٍ أغْرَقَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِرْعَوْنَ وَ قَدْ آمَنَ بِهِ وَ أقَرَّ بِتَوْحیدِهِ؟» قالَ: «لِأنَّهُ آمَنَ عِنْدَ رُؤْیَةِ الْبَأْسِ وَ الْإیمانُ عِنْدَ رُؤْیَةِ الْبَأْسِ غَیْرُ مَقْبولٍ وَ ذَلِکَ حُکْمُ اللهِ تَعالَی فی السَّلَفِ وَ الْخَلَفِ. قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَ: «فَلَمّا رَأوْا بَأْسَنا قالوا آمَنّا بِاللهِ وَحْدَهُ وَ کَفَرْنا بِما کُنّا بِهِ مُشْرِکینَ فَلَمْ یَکُ یَنْفَعُهُمْ إیمانُهُمْ لَمّا رَأوْا بَأْسَنا» وَ قالَ عَزَّ وَ جَلَ: «یَوْمَ یَأْتی بَعْضُ آیاتِ رَبِّکَ لا یَنْفَعُ نَفْساً إیمانُها لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أوْ کَسَبَتْ فی إیمانِها خَیْراً» وَ هَکَذا فِرْعَوْنُ، لَمّا «أدْرَکَهُ الْغَرَقُ قالَ آمَنْتُ أنَّهُ لا إلهَ إلّا الَّذی آمَنَتْ بِهِ بَنوا إسْرائیلَ وَ أنا مِنَ الْمُسْلِمینَ». فَقیلَ لَهُ: «آلْآنَ وَ قَدْ عَصَیْتَ قَبْلُ وَ کُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدینَ فَالْیَوْمَ نُنَجّیکَ بِبَدَنِکَ لِتَکونَ لِمَنْ خَلْفَکَ آیَةً» وَ قَدْ کانَ فِرْعَوْنُ مِنْ قَرْنِهِ إلَی قَدَمِهِ فی الْحَدیدِ وَ قَدْ لَبِسَهُ عَلَی بَدَنِهِ. فَلَمّا أُغْرِقَ، ألْقاهُ اللهُ عَلَی نَجْوَةٍ مِنَ الْأرْضِ بِبَدَنِهِ، لِتَکونَ لِمَنْ بَعْدَهُ عَلامَةً. فَیَرَوْنَهُ مَعَ تَثَقُّلِهِ بِالْحَدیدِ عَلَی مُرْتَفِعٍ مِنَ الْأرْضِ وَ سَبیلُ الثَّقیلِ أنْ یَرْسُبَ وَ لا یَرْتَفِعَ وَ کانَ ذَلِکَ آیَةً وَ عَلامَةً وَ لِعِلَّةٍ أُخْرَی أغْرَقَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِرْعَوْنَ وَ هیَ أنَّهُ اسْتَغاثَ بِموسَی لَمّا أدْرَکَهُ الْغَرَقُ وَ لَمْ یَسْتَغِثْ بِاللهِ. فَأوْحَی اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ إلَیْهِ: «یا موسَی! لَمْ تُغِثْ فِرْعَوْنَ. لِأنَّکَ لَمْ تَخْلُقْهُ وَ لَوِ اسْتَغاثَ بی لَأغَثْتُهُ.»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه دو است.
شیخ صدوق این حدیث را از عبدالواحد بن محمد بن عبدوس النیسابوری از علی بن محمد بن قتیبه از حمدان بن سلیمان النیسابوری که بعضی نسخ به اشتباه جذان بن سلیمان نوشته شده از ابراهیم بن محمد الهمدانی که علی بن محمد بن قتبه از ثقات درجه دو و سایرین، از ثقات درجه یک هستند.
ابراهیم بن محمد الهمدانی روایت کرد: «به ابوالحسن، علی بن موسی الرضا علیه‌السلام عرض کردم: «به چه علتی الله عز و جل فرعون را غرق کرد،در حالی که به او ایمان آورده بود و به یگانگیش اقرار کرده بود؟» فرمودند: «زیرا که ایمان آورد هنگام دیدن عذاب و ایمان هنگام دیدن عذاب، مقبول نیست و آن حکم الله تعالی در گذشته و آینده است. الله عز و جل فرمود: «فَلَمّا رَأوْا بَأْسَنا قالوا آمَنّا بِاللهِ وَحْدَهُ وَ کَفَرْنا بِما کُنّا بِهِ مُشْرِکینَ فَلَمْ یَکُ یَنْفَعُهُمْ إیمانُهُمْ لَمّا رَأوْا بَأْسَنا» و باز (الله) عز و جل فرمود: «یَوْمَ یَأْتی بَعْضُ آیاتِ رَبِّکَ لا یَنْفَعُ نَفْساً إیمانُها لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أوْ کَسَبَتْ فی إیمانِها خَیْراً» و این‌گونه است فرعون، هنگامی «أدْرَکَهُ الْغَرَقُ قالَ آمَنْتُ أنَّهُ لا إلهَ إلّا الَّذی آمَنَتْ بِهِ بَنوا إسْرائیلَ وَ أنا مِنَ الْمُسْلِمینَ». پس به او گفته شد: «آلْآنَ وَ قَدْ عَصَیْتَ قَبْلُ وَ کُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدینَ فَالْیَوْمَ نُنَجّیکَ بِبَدَنِکَ لِتَکونَ لِمَنْ خَلْفَکَ آیَةً» و فرعون از فرق (سرش) تا پایش در آن بود و آن را بر بدنش پوشانده بود. پس هنگامی که غرق شد، الله بدنش را بر بلندی از زمین انداخت تا نشانی باشد برای کسی که بعد او است.پس می‌بینند او را که با سنگینیش به آن، (باز هم) برزمین بلند است، در حالی که رسم سنگینی به ته‌نشین شدن است و نه بالا رفتن و آن نشان و علامتی باشد و به جهت علتی دیگر الله عز و جل فرعون را غرق کرد و آن این بود که هنگامی که غرق شدن او را درک کرد، به موسی طلب یاری کرد. پس الله عز و جل به او وحی کرد: «ای موسی! فرعون را یاری نکن. چرا که تو او را خلق نکرده‌ای و چنان‌چه از من کمک می‌خواست، به دادش می‌رسیدم.»»»
