حدیث 4313
(4313) الکافی (ح 14836): عَلیُّ بْنُ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ عَنْ حَمّادِ بْنِ عیسَی عَنْ إبْراهیمَ بْنِ عُثْمانَ عَنْ سُلَیْمِ بْنِ قَیْسٍ الْهِلالیِّ قالَ: «خَطَبَ أمیرُالْمُؤْمِنینَ علیه‌السلام. فَحَمِدَ اللهَ وَ أثْنَی عَلَیْهِ. ثُمَّ صَلَّی عَلَی النَّبیِّ صلی‌الله‌علیه‌وآله. ثُمَّ قالَ: «ألا! إنَّ أخْوَفَ ما أخافُ عَلَیْکُمْ خَلَّتانِ. اتِّباعُ الْهَوَی وَ طولُ الْأمَلِ. أمّا اتِّباعُ الْهَوَی، فَیَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَ أمّا طولُ الْأمَلِ، فَیُنْسی الْآخِرَةَ. ألا! إنَّ الدُّنْیا قَدْ تَرَحَّلَتْ مُدْبِرَةً وَ إنَّ الْآخِرَةَ قَدْ تَرَحَّلَتْ مُقْبِلَةً وَ لِکُلِّ واحِدَةٍ بَنونَ. فَکونوا مِنْ أبْناءِ الْآخِرَةِ وَ لا تَکونوا مِنْ أبْناءِ الدُّنْیا. فَإنَّ الْیَوْمَ عَمَلٌ وَ لا حِسابَ وَ إنَّ غَداً حِسابٌ وَ لا عَمَلَ وَ إنَّما بَدْءُ وُقوعِ الْفِتَنِ مِنْ أهْواءٍ تُتَّبَعُ وَ أحْکامٍ تُبْتَدَعُ، یُخالَفُ فیها حُکْمُ اللهِ. یَتَوَلَّی فیها رِجالٌ رِجالاً. ألا! إنَّ الْحَقَّ لَوْ خَلَصَ، لَمْ یَکُنِ اخْتِلافٌ وَ لَوْ أنَّ الْباطِلَ خَلَصَ، لَمْ یَخْفَ عَلَی ذی حِجًی. لَکِنَّهُ یُؤْخَذُ مِنْ هَذا ضِغْثٌ وَ مِنْ هَذا ضِغْثٌ، فَیُمْزَجانِ، فَیُجَلَّلانِ مَعاً. فَهُنالِکَ یَسْتَوْلی الشَّیْطانُ عَلَی أوْلیائِهِ وَ نَجا الَّذینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ اللهِ الْحُسْنَی. إنّی سَمِعْتُ رَسولَ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله یَقولُ: «کَیْفَ أنْتُمْ إذا لَبَسَتْکُمْ فِتْنَةٌ. یَرْبو فیها الصَّغیرُ وَ یَهْرَمُ فیها الْکَبیرُ. یَجْری النّاسُ عَلَیْها وَ یَتَّخِذونَها سُنَّةً. فَإذا غُیِّرَ مِنْها شَیْءٌ، قیلَ قَدْ غُیِّرَتِ السُّنَّةُ وَ قَدْ أتَی النّاسُ مُنْکَراً. ثُمَّ تَشْتَدُّ الْبَلیَّةُ وَ تُسْبَی الذُّرّیَّةُ وَ تَدُقُّهُمُ الْفِتْنَةُ، کَما تَدُقُّ النّارُ الْحَطَبَ وَ کَما تَدُقُّ الرَّحَی بِثِفالِها وَ یَتَفَقَّهونَ لِغَیْرِ اللهِ وَ یَتَعَلَّمونَ لِغَیْرِ الْعَمَلِ وَ یَطْلُبونَ الدُّنْیا بِأعْمالِ الْآخِرَةِ.» ثُمَّ أقْبَلَ بِوَجْهِهِ وَ حَوْلَهُ ناسٌ مِنْ أهْلِ بَیْتِهِ وَ خاصَّتِهِ وَ شیعَتِهِ، فَقالَ: «قَدْ عَمِلَتِ الْوُلاةُ قَبْلی، أعْمالاً خالَفوا فیها رَسولَ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله، مُتَعَمِّدینَ لِخِلافِهِ، ناقِضینَ لِعَهْدِهِ، مُغَیِّرینِ لِسُنَّتِهِ وَ لَوْ حَمَلْتُ النّاسَ عَلَی تَرْکِها وَ حَوَّلْتُها إلَی مَواضِعِها وَ إلَی ما کانَتْ فی عَهْدِ رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله، لَتَفَرَّقَ عَنّی جُنْدی حَتَّی أبْقَی وَحْدی أوْ قَلیلٌ مِنْ شیعَتیَ الَّذینَ عَرَفوا فَضْلی وَ فَرْضَ إمامَتی مِنْ کِتابِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُنَّةِ رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله. أ رَأیْتُمْ لَوْ أمَرْتُ بِمَقامِ إبْراهیمَ علیه‌السلام، فَرَدَدْتُهُ إلَی الْمَوْضِعِ الَّذی وَضَعَهُ فیهِ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ رَدَدْتُ فَدَکاً إلَی وَرَثَةِ فاطِمَةَ علیهاالسلام وَ رَدَدْتُ صاعَ رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله کَما کانَ وَ أمْضَیْتُ قَطائِعَ أقْطَعَها رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله لِأقْوامٍ لَمْ تُمْضَ لَهُمْ وَ لَمْ تُنْفَذْ وَ رَدَدْتُ دارَ جَعْفَرٍ إلَی وَرَثَتِهِ وَ هَدَمْتُها مِنَ الْمَسْجِدِ وَ رَدَدْتُ قَضایا مِنَ الْجَوْرِ قُضیَ بِها وَ نَزَعْتُ نِساءً تَحْتَ رِجالٍ بِغَیْرِ حَقٍّ، فَرَدَدْتُهُنَّ إلَی أزْواجِهِنَ وَ اسْتَقْبَلْتُ بِهِنَّ الْحُکْمَ فی الْفُروجِ وَ الْأحْکامِ وَ سَبَیْتُ ذَراریَّ بَنی‌تَغْلِبَ وَ رَدَدْتُ ما قُسِمَ مِنْ أرْضِ خَیْبَرَ وَ مَحَوْتُ دَواوینَ الْعَطایا وَ أعْطَیْتُ کَما کانَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله یُعْطی بِالسَّویَّةِ وَ لَمْ أجْعَلْها دولَةً بَیْنَ الْأغْنیاءِ وَ ألْقَیْتُ الْمِساحَةَ وَ سَوَّیْتُ بَیْنَ الْمَناکِحِ وَ أنْفَذْتُ خُمُسَ الرَّسولِ کَما أنْزَلَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ فَرَضَهُ وَ رَدَدْتُ مَسْجِدَ رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله إلَی ما کانَ عَلَیْهِ وَ سَدَدْتُ ما فُتِحَ فیهِ مِنَ الْأبْوابِ وَ فَتَحْتُ ما سُدَّ مِنْهُ وَ حَرَّمْتُ الْمَسْحَ عَلَی الْخُفَّیْنِ وَ حَدَدْتُ عَلَی النَّبیذِ وَ أمَرْتُ بِإحْلالِ الْمُتْعَتَیْنِ وَ أمَرْتُ بِالتَّکْبیرِ عَلَی الْجَنائِزِ خَمْسَ تَکْبیراتٍ وَ ألْزَمْتُ النّاسَ الْجَهْرَ بِ«بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» وَ أخْرَجْتُ مَنْ أُدْخِلَ مَعَ رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله فی مَسْجِدِهِ، مِمَّنْ کانَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله أخْرَجَهُ وَ أدْخَلْتُ مَنْ أُخْرِجَ بَعْدَ رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله مِمَّنْ کانَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله أدْخَلَهُ وَ حَمَلْتُ النّاسَ عَلَی حُکْمِ الْقُرْآنِ وَ عَلَی الطَّلاقِ عَلَی السُّنَّةِ وَ أخَذْتُ الصَّدَقاتِ عَلَی أصْنافِها وَ حُدودِها وَ رَدَدْتُ الْوُضوءَ وَ الْغُسْلَ وَ الصَّلاةَ إلَی مَواقیتِها وَ شَرائِعِها وَ مَواضِعِها وَ رَدَدْتُ أهْلَ نَجْرانَ إلَی مَواضِعِهِمْ وَ رَدَدْتُ سَبایا فارِسَ وَ سائِرِ الْأُمَمِ إلَی کِتابِ اللهِ وَ سُنَّةِ نَبیِّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله، إذاً لَتَفَرَّقوا عَنّی. وَ اللهِ! لَقَدْ أمَرْتُ النّاسَ أنْ لا یَجْتَمِعوا فی شَهْرِ رَمَضانَ إلّا فی فَریضَةٍ وَ أعْلَمْتُهُمْ أنَّ اجْتِماعَهُمْ فی النَّوافِلِ، بِدْعَةٌ، فَتَنادَی بَعْضُ أهْلِ عَسْکَری، مِمَّنْ یُقاتِلُ مَعی: «یا أهْلَ الْإسْلامِ! غُیِّرَتْ سُنَّةُ عُمَرَ. یَنْهانا عَنِ الصَّلاةِ فی شَهْرِ رَمَضانَ تَطَوُّعاً.» وَ لَقَدْ خِفْتُ أنْ یَثوروا فی ناحیَةِ جانِبِ عَسْکَری. ما لَقیتُ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ مِنَ الْفُرْقَةِ وَ طاعَةِ أئِمَّةِ الضَّلالَةِ وَ الدُّعاةِ إلَی النّارِ وَ أعْطَیْتُ مِنْ ذَلِکَ سَهْمَ ذی الْقُرْبَی، الَّذی قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «إنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللهِ وَ ما أنْزَلْنا عَلی عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَی الْجَمْعانِ». فَنَحْنُ وَ اللهِ! عَنَی بِذی الْقُرْبَی، الَّذی قَرَنَنا اللهُ بِنَفْسِهِ وَ بِرَسولِهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله، فَقالَ تَعالَی: «فَلِلّهِ وَ لِلرَّسولِ وَ لِذی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ» فینا خاصَّةً، «کَیْ لا یَکونَ دولَةً بَیْنَ الْأغْنیاءِ مِنْکُمْ وَ ما آتاکُمُ الرَّسولُ فَخُذوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهوا وَ اتَّقوا اللهَ» فی ظُلْمِ آلِ مُحَمَّدٍ. إنَّ اللهَ شَدیدُ الْعِقابِ لِمَنْ ظَلَمَهُمْ. رَحْمَةً مِنْهُ لَنا وَ غِنًی أغْنانا اللهُ بِهِ وَ وَصَّی بِهِ نَبیَّهُ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ لَمْ یَجْعَلْ لَنا فی سَهْمِ الصَّدَقَةِ نَصیباً. أکْرَمَ اللهُ رَسولَهُ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ أکْرَمَنا أهْلَ الْبَیْتِ أنْ یُطْعِمَنا مِنْ أوْساخِ النّاسِ. فَکَذَّبوا اللهَ وَ کَذَّبوا رَسولَهُ وَ جَحَدوا کِتابَ اللهِ النّاطِقَ بِحَقِّنا وَ مَنَعونا فَرْضاً فَرَضَهُ اللهُ لَنا. ما لَقیَ أهْلُ بَیْتِ نَبیٍّ مِنْ أُمَّتِهِ، ما لَقینا بَعْدَ نَبیِّنا صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ اللهُ الْمُسْتَعانُ عَلَی مَنْ ظَلَمَنا وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلّا بِاللهِ الْعَلیِّ الْعَظیمِ.»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه یک است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از حماد بن عیسی از ابراهیم بن عمر الیمانی که به اشتباه ابراهیم بن عثمان نوشته شده است از سلیم بن قیس الهلالی روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند.
* * *
علامه مجلسی: ضعیف علی الشمهور، لیکن عندی معتبر.
سلیم بن قیس الهلالی روایت کرد: «امیر مؤمنان علیه‌السلام سخنرانی کرد. پس الله را ستود و بر او ثنا کرد. سپس بر نبی صلی‌الله‌علیه‌وآله درود فرستاد. سپس فرمود: «آگاه باشید! به یقین از دو خصلت بیش‌تر بر شما می‌ترسم. تبعین هوا(ی نفس) و بلندی آرزو. اما تبعیت هوا(ی نفس)، پس از حق باز می‌دارد و اما بلندی آرزو، پس آخرت را به فراموشی می‌سپارد. آگاه باشید! به یقین دنیا پُشت‌کرده گذشته است و به یقین آخرت، از پیش رو می‌سد و برای هر یک فرزندانی است. پس از فرزندان آخرت باشید و از فرزندان دنیا نباشید. پس همانا امروز عمل هست و حساب نیست و فردا حساب هست و عمل نیست و این است و جز این نیست که آغاز وقوع فتنه‌ها از هواهای (نفسانی) پیروی شده و احکام بدعت گذاشته شده است که در آن حکم الله مخالفت می‌شود. افرای، سرپرستی می‌کنند در آن به جای افرادی (دیگر). آگاه باشید! همانا اگر حق خالص شد، اختلافی نباشد و اگر که باطل خالص شود، بر دارای عقلی مخفی نمی‌ماند. لیکن از این دسته‌ای و از این دسته‌ای گرفته شده، پس به هم ممزوج شده و مخلوط شده هستند. پس این‌جا است که شیطان بر دوستانش مستولی می‌شود و نجات یابند کسانی که از (جانب) الله برای آنها نیکی مقدر شده است. همانا من شنیدم رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمودند: «چگونه هستید شما هنگامی که فتنه شما را گیرد. کوچک در آن تربیت شود و بزرگ در آن پیر شود. مردم بر آن جریان یابند و آن را سنت می‌گیرند. پس هنگامی که چیزی از آن تغییر یابد، گفته شود که سنتی تغییر یافته است و مردم را (به نظر) منکر آید. سپس بلایا شدت یابد و ذریه‌ها به اسارت روند و فتنه آنها را بکوبد، همان‌گونه آتش هیزم را می‌کوبد و آسیا سنگ زیرین را می‌کوبد و برای غیر آخرت تفقه می‌کنند و می‌آموزند برای غیر عمل کردن و به اعمال آخرت، دنیا را طلب می‌کنند.» سپس در حالی که اطرافش از اهل بیتش و خواصش و شیعیانش بودند، صورتش را پیش آورد و گفت: «والیان قبل از من عمل کرده‌اند، اعمالی که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله را مخالفت کرد، از روی تعمد به خلاف او، نقض‌کننده برای عهد او، تغییردهندگان برای سنتش و اگر مردم را تحمیل بر ترک آن کنم و آنها را به سوی محلشان باز گردانم و به سوی آن‌چه در عهد رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله بود، سپاهم از من متفرق می‌شوند به گونه‌ای که تنها می‌مانم یا اندکی از شیعیانم، آنها که فضل مرا و وجوب امامت مرا از کتاب الله عز و جل و سنت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله شناختند. چه می‌بینید اگر امر کنم به مقام ابراهیم علیه‌السلام، پس آن را باز گردانم به مکانی که آن را رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله در آن قرار داد و باز گردانم فدک را به وارثان فاطمه علیهاالسلام و باز گردانم پیمانه رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله را همان‌گونه که بود و امضا کنم قطعه‌هایی را که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله برای گروه‌های مشخصش کرده بود که برای آنها امضا نشده و تنفیذ نگردیده است و باز گردانم خانه جعفر را به وارثانش و آن را از مسجد تخریب کنم و باز گردانم قضاوت‌هایی را که از ظلم به آنها قضاوت شده است و خارج می‌کردم زنانی که به نا حق تحت (ولایت) مردانی هستند، پس آنها را به همسرانشان باز می‌گرداندم و به آنها به حکم درباره فروج و احکام مواجه می‌شدم و اسیر کنم فرزندان بنی‌تغلب را و باز گردانم آن‌چه از زمین خیبر تقسیم شده است و دفاتر عطایا را محو کنم و عطا کنم همان‌گونه که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله به مساوات عطا می‌کرد و قرار ندهم آن را ثروت بین ثروتمندان قرار ندهم و مساحت را (در گرفتن مالیات) مُلقی کنم و بین ازدواج مساوات بر قرار کنم و خمس رسول را تنفیذ کنم، همان‌گونه که الله عز و جل نازل کرد و واجبش فرمود و باز گردانم مسجد رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله به همان‌گونه که بود و ببندم آن‌چه باز شده در آن از درب‌ها و باز کنم آن‌چه از آن بسته شده است و حرام کنم مسح بر کفش‌ها را و حد جاری کنم بر نبیذ و امر کنم به حلال بودن دو متعه و امر کنم به تکبیر بر جنازه‌ها، پنج تکبیر و ملزم کنم مردم را به آشکارا گفتن بسم الله و خارج کنم کسی را که داخل کرد همراه رسول الله در مسجدش از کسانی که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله اخراجش کرده بود و داخل کنم کسی را که خارج کرد بعد رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله از کسانی که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله داخلش کرده بود و تحمیل کنم مردم را بر حکم قرآن و طلاق بر سنت و بگیرم صدقات را بر انواع آن و (بر اساس) حدودش و باز گردانم وضو و غسل و نماز را به سوی اوقاتش و شریعت‌هایش و مواضعش و باز گردانم اهل نجران را به مکان‌هایشان و باز گردانم اسیران فارس و سایر امت‌ها را بر اساس کتاب الله و سنت نبیش صلی‌الله‌علیه‌وآله، در این هنگام قطعاً از من متفرق می‌شوند. قسم به الله! امر کردم مردم را که جماعت نگزارید در ماه رمضان مگر در واجب و بدانید که جماعت گزاردن آنها در نافله‌ها بدعت است، پس بعض اهل لشگر من، از کسانی که همراه من کارزار می‌کردند، ندا دادند: «ای اهل اسلام! سنت عمر تغییر داده شد. ما را از نماز به اختیار در ماه رمضان نهی می‌کند.» و ترسیدم از ناحیه سپاه شورش کنند. چه کشیدم از دست این امت از تفرقه و اطاعت امامان گمراهی و دعوت کننده به آتش و عطا کنم از آن سهم ذی‌القربی، کسانی که الله عز و جل فرمود: «إنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللهِ وَ ما أنْزَلْنا عَلی عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَی الْجَمْعانِ». قسم به الله! منظور از ذی‌القربی ما هستیم، آنها که الله قرینمان کرد به خویشتن و به رسولش صلی‌الله‌علیه‌وآله، پس (الله) تعالی صرفاً درباره ما فرمود: «فَلِلّهِ وَ لِلرَّسولِ وَ لِذی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ»، «کَیْ لا یَکونَ دولَةً بَیْنَ الْأغْنیاءِ مِنْکُمْ وَ ما آتاکُمُ الرَّسولُ فَخُذوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهوا وَ اتَّقوا اللهَ» در ظلم خاندان محمد. به یقین الله سخت کیفر است برای کسانی که ظلم کردند آنها را. رحمتی از او برای ما و بی‌نیازی که الله به واسطه آن ما را بی‌نیاز کرد و نبیش صلی‌الله‌علیه‌وآله به آن وصیت کرد و قرار نداد برای ما در سهم صدقه نصیبی. الله رسولش صلی‌الله‌علیه‌وآله را کرامت بخشید و ما اهل بیت را نیز کرامت داد که از آلودگی مردم اطعام داده شویم از آلودگی‌ها(ی مردم). پس الله را تکذیب کردند و رسولش را (هم) تکذیب نمودند و انکار کردند کتاب الله ناطق به حق ما را و واجبی را از ما منع کردند که الله آن را برای ما واجب کرد. برخورد نکرد اهل بیت (هیچ) نبی‌ای، از امتش، آن‌چه ما برخورد کردیم بعد از نبیمان صلی‌الله‌علیه‌وآله و الله یاریگر است بر کسی که ما را ظلم کرد و نیست نیرویی مگر به واسطه الله بلند مرتبه بسیار بزرگ.»»