حدیث ۳۷۹۲

(۳۷۹۲، ۳۷۹۳ و ۹۱۴۳) الکافی (ح ۱۸۰) و المحاسن (ج ۱، ص ۲۱۱): عَلیُّ بْنُ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ عَنْ أحْمَدَ بْنِ عَبْدِاللهِ الْعَقیلیِّ عَنْ عیسَی بْنِ عَبْدِاللهِ الْقُرَشیِّ قالَ: «دَخَلَ أبوحَنیفَةَ عَلَی أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام، فَقالَ لَهُ: «یا أباحَنیفَةَ! بَلَغَنی أنَّکَ تَقیسُ.» قالَ: «نَعَمْ!» قالَ: «لا تَقِسْ، فَإنَّ أوَّلَ مَنْ قاسَ إبْلیسُ، حینَ قالَ: «خَلَقْتَنی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طینٍ»، فَقاسَ ما بَیْنَ النّارِ وَ الطّینِ وَ لَوْ قاسَ نوریَّةَ آدَمَ بِنوریَّةِ النّارِ، عَرَفَ فَضْلَ ما بَیْنَ النّورَیْنِ وَ صَفاءَ أحَدِهِما عَلَی الْآخَرِ.»»

طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه دو است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از احمد بن عبدالله العقیلی از عیسی بن عبدالله القرش که دو نفر آخر از ثقات درجه دو و سایرین، از ثقات درجه یک هستند.
احمد البرقی نیز شبیه این حدیث را از پدرش از حماد بن عیسی از بعض اصحابه روایت کرده است که احمد البرقی از ثقات مشروطی است که البته مشکلی در این‌جا ایجاد نمی‌کند و بعض اصحابه، در ابتدا مجهول هستند، اما به واسطه حماد بن عیسی، توثیق درجه دو می‌شوند.
* * *
علامه مجلسی: صحیح.

عیسی بن عبدالله القرشی روایت کرد: «ابوحنیفه بر ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام وارد شد، پس به او فرمودند: «ای ابوحنیفه! به من رسیده است که تو قیاس می‌کنی.» گفت: «آری!» فرمودند: «قیاس مکن، پس اول کسی که قیاس کرد، ابلیس بود، هنگامی که گفت: «خَلَقْتَنی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طینٍ»، پس بین آتش و خاک قیاس کرد و چنان‌چه نورانیت آدم را به نورانیت آتش قیاس کرده بود، فضل بین دو نور و صفای یکی از آن دو بر دیگری را می‌شناخت.»»