حدیث ۳۳۵۶
(۳۳۵۶) الکافی (ح ۱۳۱۰۱)، الفقیه (۵۴۳۶) و التهذیب (ج ۹، ح ۷۱۵): مُحَمَّدُ بْنُ أحْمَدَ عَنْ عَبْدِاللهِ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ یونُسَ بْنِ عَبْدِالرَّحْمَنِ عَنْ یَحْیَی بْنِ مُحَمَّدٍ قالَ: «سَألْتُ أباعَبْدِاللهِ علیه‌السلام عَنْ قَوْلِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «یا أیُّها الَّذینَ آمَنوا شَهادَةُ بَیْنِکُمْ إذا حَضَرَ أحَدَکُمُ الْمَوْتُ حینَ الْوَصیَّةِ اثْنانِ ذَوا عَدْلٍ مِنْکُمْ أوْ آخَرانِ مِنْ غَیْرِکُمْ». قالَ: «اللَّذانِ مِنْکُمْ، مُسْلِمانِ وَ اللَّذانِ مِنْ غَیْرِکُمْ، مِنْ أهْلِ الْکِتابِ. فَإنْ لَمْ تَجِدوا مِنْ أهْلِ الْکِتابِ، فَمِنَ الْمَجوسِ. لِأنَّ رَسولَ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله سَنَّ فی الْمَجوسِ، سُنَّةَ أهْلِ الْکِتابِ فی الْجِزْیَةِ وَ ذَلِکَ إذا ماتَ الرَّجُلُ فی أرْضِ غُرْبَةٍ، فَلَمْ یَجِدْ مُسْلِمَیْنِ، أشْهَدَ رَجُلَیْنِ مِنْ أهْلِ الْکِتابِ. یُحْبَسانِ بَعْدَ الصَّلاةِ، فَیُقْسِمانِ بِاللهِ عَزَّ وَ جَلَ: «لا نَشْتَری بِهِ ثَمَناً وَ لَوْ کانَ ذا قُرْبی وَ لا نَکْتُمُ شَهادَةَ اللهِ إنّا إذاً لَمِنَ الْآثِمینَ». قالَ: «وَ ذَلِکَ إذا ارْتابَ وَلیُّ الْمَیِّتِ فی شَهادَتِهِما، فَإنْ عَثَرَ عَلَی أنَّهُما شَهِدا بِالْباطِلِ، فَلَیْسَ لَهُ أنْ یَنْقُضَ شَهادَتَهُما حَتَّی یَجیءَ بِشاهِدَیْنِ، فَیَقومانِ مَقامَ الشّاهِدَیْنِ الْأوَّلَیْنِ، فَیُقْسِمانِ بِاللهِ: «لَشَهادَتُنا أحَقُّ مِنْ شَهادَتِهِما وَ ما اعْتَدَیْنا إنّا إذاً لَمِنَ الظّالِمینَ». فَإذا فَعَلَ ذَلِکَ نَقَضَ شَهادَةَ الْأوَّلَیْنِ وَ جازَتْ شَهادَةُ الْآخَرَیْنِ یَقولُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذلِکَ أدْنی أنْ یَأْتوا بِالشَّهادَةِ عَلی وَجْهِها أوْ یَخافوا أنْ تُرَدَّ أیْمانٌ بَعْدَ أیْمانِهِمْ».»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه دو است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از محمد بن احمد بن علی بن صلت از عبدالله بن صلت از یونس بن عبدالرحمن از یحیی بن محمد که این فرد اخیر ابتاء مجهول است، اما به واسطه یونس بن عبدالرحمن، توثیق درجه دو می‌شود و سایرین، از ثقات درجه یک هستند.
شیخ‌الطائفه نیز شبیه این حدیث را به طریق خود در التهذیب و الإستبصار به یونس بن عبدالرحمن که معتبر درجه یک است، از علی بن ابی‌حمزه از یحیی بن محمد روایت کرده است. با توجه به قواعد استنساخ بعید نیست که علی بن ابی‌حمزه از سند الکافی از قلم افتاده است. علی بن ابی‌حمزه از ثقات مشروطی است که البته مشکلی در این‌جا ایجاد نمی‌کند و سایرین، از ثقات درجه یک هستند.
ایشان این حدیث را به طریق خود به یونس بن عبدالرحمن از محمد بن فضیل نیز روایت کرده‌اند که محمد بن فضیل بن کثیر الصیرفی ضعیف است.
شیخ صدوق نیز این حدیث را از یونس بن عبدالرحمن روایت کرده است که چونطریق ایشان به یونس بن عبدالرحمن معلوم نیست، طریق معتبری نیست.
* * *
علامه مجلسی: مجهول.
* * *
مجلسی اول: رواه الکلینی فی الصحیح عنه
یحیی بن محمد روایت کرد: «از ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام درباره کلام الله عز و جل: «یا أیُّها الَّذینَ آمَنوا شَهادَةُ بَیْنِکُمْ إذا حَضَرَ أحَدَکُمُ الْمَوْتُ حینَ الْوَصیَّةِ اثْنانِ ذَوا عَدْلٍ مِنْکُمْ أوْ آخَرانِ مِنْ غَیْرِکُمْ» کردم. فرمودند: «دونفر از شما، مسلمان و دو نفر ازغیر شما، از اهل کتاب. پس اگر از اهل کتاب نیافتید، پس از مجوس. چرا که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله سنت اهل کتاب درباره جزیه را درباره مجوسهم سنت نهاد و آن (آیه مربوط) به زمانی است که فرد در زمین غربت بمیرد، پس دومسلمان نیابد، دو نفر از اهل کتاب را به شهادت بگیرد. بعد از نماز حبس شوند، پس به الله عز و جل قسم می‌خورند: «لا نَشْتَری بِهِ ثَمَناً وَ لَوْ کانَ ذا قُرْبی وَ لا نَکْتُمُ شَهادَةَ اللهِ إنّا إذاً لَمِنَ الْآثِمینَ».» (و) فرمود: «و آن در صورتی است که ولی میت در شهادت آن دو شک کند، پس اگر فهمید که آن دو به باطل شهادت می‌دهند، پس بر او نیست که شهادت آن دو را نقض کند تا دو شاهد بیاورد، پس جای دو شاهد اول اقامه شوند، پس به الله قسم بخورند: «لَشَهادَتُنا أحَقُّ مِنْ شَهادَتِهِما وَ ما اعْتَدَیْنا إنّا إذاً لَمِنَ الظّالِمینَ». پس هنگامی که چنان کردند، شهادت دو نفر اول نقض می‌شود و شهادت دو نفر دیگر مجاز می‌شود. الله عز و جل می‌فرماید: «ذلِکَ أدْنی أنْ یَأْتوا بِالشَّهادَةِ عَلی وَجْهِها أوْ یَخافوا أنْ تُرَدَّ أیْمانٌ بَعْدَ أیْمانِهِمْ».»»
