حدیث ۳-۱۹۲۰
(۱۹۲۰-۳) الکافی (ح ۱۴۸۱۶): مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقوبَ الْکُلَیْنیُ قالَ حَدَّثَنی عَلیُّ بْنُ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ عَنِ ابْنِ فَضّالٍ عَنْ حَفْصٍ الْمُؤَذِّنِ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إسْماعیلَ بْنِ بَزیعٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنانٍ عَنْ إسْماعیلَ بْنِ جابِرٍ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام أنَّهُ کَتَبَ بِهَذِهِ الرِّسالَةِ إلَی أصْحابِهِ وَ أمَرَهُمْ بِمُدارَسَتِها وَ النَّظَرِ فیها وَ تَعاهُدِها وَ الْعَمَلِ بِها فَکانوا یَضَعونَها فی مَساجِدِ بُیوتِهِمْ فَإذا فَرَغوا مِنَ الصَّلاةِ نَظَروا فیها قالَ وَ حَدَّثَنی الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مالِکٍ الْکوفیِّ عَنِ الْقاسِمِ بْنِ الرَّبیعِ الصَّحّافِ عَنْ إسْماعیلَ بْنِ مَخْلَدٍ السَّرّاجِ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام قالَ: «خَرَجَتْ هَذِهِ الرِّسالَةُ مِنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام إلَی أصْحابِهِ: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، أمّا بَعْدُ؛ فَاسْألوا رَبَّکُمُ الْعافیَةَ وَ عَلَیْکُمْ بِالدَّعَةِ وَ الْوَقارِ وَ السَّکینَةِ وَ عَلَیْکُمْ بِالْحَیاءِ وَ التَّنَزُّهِ عَمّا تَنَزَّهَ عَنْهُ الصّالِحونَ قَبْلَکُمْ وَ عَلَیْکُمْ بِمُجامَلَةِ أهْلِ الْباطِلِ. تَحَمَّلوا الضَّیْمَ مِنْهُمْ وَ إیّاکُمْ وَ مُماظَّتَهُمْ … وَ قالَ علیه‌السلام: «إنَّ الْعَبْدَ إذا کانَ خَلَقَهُ اللهُ فی الْأصْلِ أصْلِ الْخَلْقِ مُؤْمِناً، لَمْ یَمُتْ حَتَّی یُکَرِّهَ اللهُ إلَیْهِ الشَّرَّ وَ یُباعِدَهُ عَنْهُ وَ مَنْ کَرَّهَ اللهُ إلَیْهِ الشَّرَّ وَ باعَدَهُ عَنْهُ، عافاهُ اللهُ مِنَ الْکِبْرِ أنْ یَدْخُلَهُ وَ الْجَبَریَّةِ، فَلانَتْ عَریکَتُهُ وَ حَسُنَ خُلُقُهُ وَ طَلُقَ وَجْهُهُ وَ صارَ عَلَیْهِ وَقارُ الْإسْلامِ وَ سَکینَتُهُ وَ تَخَشُّعُهُ وَ وَرِعَ عَنْ مَحارِمِ اللهِ وَ اجْتَنَبَ مَساخِطَهُ وَ رَزَقَهُ اللهُ مَوَدَّةَ النّاسِ وَ مُجامَلَتَهُمْ وَ تَرْکَ مُقاطَعَةِ النّاسِ وَ الْخُصوماتِ وَ لَمْ یَکُنْ مِنْها وَ لا مِنْ أهْلِها فی شَیْءٍ وَ إنَّ الْعَبْدَ إذا کانَ اللهُ خَلَقَهُ فی الْأصْلِ [أصْلِ الْخَلْقِ] کافِراً، لَمْ یَمُتْ حَتَّی یُحَبِّبَ إلَیْهِ الشَّرَّ وَ یُقَرِّبَهُ مِنْهُ، فَإذا حَبَّبَ إلَیْهِ الشَّرَّ وَ قَرَّبَهُ مِنْهُ، ابْتُلیَ بِالْکِبْرِ وَ الْجَبَریَّةِ، فَقَسا قَلْبُهُ وَ ساءَ خُلُقُهُ وَ غَلُظَ وَجْهُهُ وَ ظَهَرَ فُحْشُهُ وَ قَلَّ حَیاؤُهُ وَ کَشَفَ اللهُ سِتْرَهُ وَ رَکِبَ الْمَحارِمَ، فَلَمْ یَنْزِعْ عَنْها وَ رَکِبَ مَعاصیَ اللهِ وَ أبْغَضَ طاعَتَهُ وَ أهْلَها، فَبُعْدٌ ما بَیْنَ حالِ الْمُؤْمِنِ وَ حالِ الْکافِرِ. سَلوا اللهَ الْعافیَةَ وَ اطْلُبوها إلَیْهِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلّا بِاللهِ …»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه دو است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را به چند طریق روایت کرده است.
۱. از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از حسن بن علی بن فضال از حفص المؤذن که حفص المؤذن ثقه درجه دو و سایرین، از ثقات درجه یک هستند.
۲. از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از محمد بن اسماعیل بن بزیع از محمد بن سنان از اسماعیل بن جابر که محمد بن سنان از مشاهیر کذابون است.
۳. از حسین بن محمد بن عامر که به اشتباه حسن بن محمد ثبت شده است، از جعفر بن محمد بن مالک الفزاری از قاسم بن ربیع الصحاف از اسماعیل بن مخلد السراج که جعفر بن محمد بن مالک از ضعفا است و قاسم بن ربیع و اسماعیل بن مخلد مجهول هستند.
خلاصه این‌که طریق اول معتبر درجه دو و سایر طرق، غیر معتبر است.
* * *
علامه مجلسی: رواه بثلاثة أسانید. اولها مجهول و ثانیها ضعیف عند القوم بابن سنان و عندی معتبر.
اسماعیل بن مخلد السراج از ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام روایت کرد: «از ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام این نامه به سوی اصحابشان خارج شد: «بسم الله الرحمن الرحیم، اما بعد؛ از خدا طلب عافیت کنید و بر شما باد فروتنی و وقار و آرامش و بر شما باد حیا و منزه شدن از آن‌چه صالحان قبل از شما از آن منزه بودند و بر شما باد خویشتن‌داری از اهل باطل و تحمل کنید ناحقی از (جانب) آن‌ها را و برحذر باشید از دشمنی آن‌ها … و (امام) علیه‌السلام فرمود: «به یقین هر گاه الله بنده‌ای را در اصل، اصل خلقت مؤمن خلق کرد، نمیرد تا آن‌که الله بدی را به سوی او ناخوش دارد و از او دور نماید و هر کس الله بدی را به سوی او ناخوش دارد و از او دور گرداند، الله او را از کبر و این‌که داخل آن شود و خودبزرگ‌بینی معاف گرداند، پس طبیعتش ملایم گردد و اخلاقش نیکو شود و رویش نورانی گردد و وقار اسلام و آرامش آن و خشوع آن و پرهیز از حرام‌های الله بر او خواهد شد و از محل‌های خشم او اجتناب خواهد کرد و الله دوستی مردم و مراعات آن‌ها و ترک قطع رابطه و دشمنی با آن‌ها را روزیش خواهد کرد و از این‌ها و نه از اهل این‌ها در چیزی نباشد و اگر بنده را الله در اصلِ خلقت کافر خلق کرده باشد، نمیرد تا آن‌که بدی را محبوب او گرداند و به او نزدیک گرداند، هنگامی که بدی را محبوب او گرداند و به او نزدیک کرد، به کبر و خودبزرگ‌بینی مبتلا شود، پس قلبش خشن گردد و اخلاقش بد شود و صورتش غلیظ گردد و ناپاکیش آشکار شود و حیائش اندک گردد و الله پوشش او را باز کند و مرتکب حرام‌ها شود و از آن جدا نشود و عصیان‌های الله را مرتکب شود و اطاعت او و اهل آن را دشمن دارد، پس چه فاصله است بین حال مؤمن و حال کافر. از الله عافیت بخواهید و آن را از او طلب کنید و تغییر و نیرویی نیست مگر به الله …»»
