حدیث 2572
(2572) الکافی (ح 1494) و المحاسن (ج 1، ص 286): عَلیُّ بْنُ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ وَ عَبْدِاللهِ بْنِ الصَّلْتِ جَمیعاً عَنْ حَمّادِ بْنِ عیسَی عَنْ حَریزِ بْنِ عَبْدِاللهِ عَنْ زُرارَةَ عَنْ أبی‌جَعْفَرٍ علیه‌السلام قالَ: «بُنیَ الْإسْلامُ عَلَی خَمْسَةِ أشْیاءَ. عَلَی الصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلایَةِ.» قالَ زُرارَةُ: «فَقُلْتُ: «وَ أیُّ شَیْءٍ مِنْ ذَلِکَ أفْضَلُ؟» فَقالَ: «الْوَلایَةُ أفْضَلُ، لِأنَّها مِفْتاحُهُنَّ وَ الْوالی هُوَ الدَّلیلُ عَلَیْهِنَّ.» قُلْتُ: «ثُمَّ الَّذی یَلی ذَلِکَ فی الْفَضْلِ؟» فَقالَ: «الصَّلاةُ. إنَّ رَسولَ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله قالَ: «الصَّلاةُ عَمودُ دینِکُمْ.»»» قالَ: «قُلْتُ: «ثُمَّ الَّذی یَلیها فی الْفَضْلِ؟» قالَ: «الزَّکاةُ، لِأنَّهُ قَرَنَها بِها وَ بَدَأ بِالصَّلاةِ قَبْلَها وَ قالَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله: «الزَّکاةُ تُذْهِبُ الذُّنوبَ.»» قُلْتُ: «وَ الَّذی یَلیها فی الْفَضْلِ؟» قالَ: «الْحَجُّ. قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إلَیْهِ سَبیلاً وَ مَنْ کَفَرَ فَإنَّ اللهَ غَنیٌّ عَنِ الْعالَمینَ» وَ قالَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله: «لَحَجَّةٌ مَقْبولَةٌ خَیْرٌ مِنْ عِشْرینَ صَلاةً نافِلَةً وَ مَنْ طافَ بِهَذا الْبَیْتِ طَوافاً أحْصَی فیهِ أُسْبوعَهُ وَ أحْسَنَ رَکْعَتَیْهِ، غَفَرَ اللهُ لَهُ» وَ قالَ فی یَوْمِ عَرَفَةَ وَ یَوْمِ الْمُزْدَلِفَةِ ما قالَ.» قُلْتُ: «فَما ذا یَتْبَعُهُ؟» قالَ: «الصَّوْمُ.» قُلْتُ: «وَ ما بالُ الصَّوْمِ صارَ آخِرَ ذَلِکَ أجْمَعَ؟» قالَ: «قالَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله: «الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النّارِ.»»» قالَ: «ثُمَّ قالَ: «إنَّ أفْضَلَ الْأشْیاءِ ما إذا فاتَکَ، لَمْ تَکُنْ مِنْهُ تَوْبَةٌ دونَ أنْ تَرْجِعَ إلَیْهِ، فَتُؤَدّیَهُ بِعَیْنِهِ. إنَّ الصَّلاةَ وَ الزَّکاةَ وَ الْحَجَّ وَ الْوَلایَةَ لَیْسَ یَقَعُ شَیْءٌ مَکانَها دونَ أدائِها وَ إنَّ الصَّوْمَ إذا فاتَکَ أوْ قَصَّرْتَ أوْ سافَرْتَ فیهِ، أدَّیْتَ مَکانَهُ أیّاماً غَیْرَها وَ جَزَیْتَ ذَلِکَ الذَّنْبَ بِصَدَقَةٍ وَ لا قَضاءَ عَلَیْکَ وَ لَیْسَ مِنْ تِلْکَ الْأرْبَعَةِ شَیْءٌ یُجْزیکَ مَکانَهُ غَیْرُهُ.»» قالَ: «ثُمَّ قالَ: «ذِرْوَةُ الْأمْرِ وَ سَنامُهُ وَ مِفْتاحُهُ وَ بابُ الْأشْیاءِ وَ رِضا الرَّحْمَنِ، الطّاعَةُ لِلْإمامِ بَعْدَ مَعْرِفَتِهِ. إنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقولُ: «مَنْ یُطِعِ الرَّسولَ فَقَدْ أطاعَ اللهَ وَ مَنْ تَوَلَّی فَما أرْسَلْناکَ عَلَیْهِمْ حَفیظاً». أما لَوْ أنَّ رَجُلاً قامَ لَیْلَهُ وَ صامَ نَهارَهُ وَ تَصَدَّقَ بِجَمیعِ مالِهِ وَ حَجَّ جَمیعَ دَهْرِهِ وَ لَمْ یَعْرِفْ وَلایَةَ وَلیِّ اللهِ، فَیُوالیَهُ وَ یَکونَ جَمیعُ أعْمالِهِ بِدَلالَتِهِ إلَیْهِ، ما کانَ لَهُ عَلَی اللهِ جَلَّ وَ عَزَّ حَقٌّ فی ثَوابِهِ وَ لا کانَ مِنْ أهْلِ الْإیمانِ.» ثُمَّ قالَ: «أولَئِکَ الْمُحْسِنُ مِنْهُمْ یُدْخِلُهُ اللهُ الْجَنَّةَ بِفَضْلِ رَحْمَتِهِ.»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه یک است.ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از و عبدالله بن صلت از حماد بن عیسی از حریز بن عبدالله از زراره بن اعین روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند.
احمد البرقی نیز شبیه این حدیث را از عبدالله بن صلت به باقی سند روایت کرده است.
* * *
علامه مجلسی: صحیح.
زراره ابوجعفر (امام باقر) علیه‌السلام (روایت کرد از) که فرمودند: «اسلام بر پنج چیز بنا شده است. بر نماز و زکات و حج و روزه و ولایت.» زراره گفت: «عرض کردم: «و کدام یک از آن‌ها افضل است.؟» پس فرمودند: «ولایت افضل است، چرا که کلید آن‌ها است و والی همان راهنمای بر آن‌ها است.» عرض کردم: «بعد از آن چه چیزی در فضیلت نزدیک‌تر است؟» پس فرمودند: «نماز. به یقین رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: «نماز ستون دین است.»»» (راوی) گفت: «عرض کردم: «سپس کدام یک به فضل نزدیک‌تر است؟» فرمودند: «زکات، چرا که آن را قرین نماز قرار داد و قبل آن به نماز آغاز کرد و رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: «زکات گناهان را می‌برد.»» عرض کردم: «و چه چیزی در فضل به دنبال آن است؟» فرمودند: «حج. الله عز و جل فرمود: «وَ لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إلَیْهِ سَبیلاً وَ مَنْ کَفَرَ فَإنَّ اللهَ غَنیٌّ عَنِ الْعالَمینَ» و رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: «قطعاً حجی که قبول (شود) بهتر از بیست نماز نافله است و هر کس این خانه را طواف کند، طوافی که هفته‌اش را در آن محاسبه کند و دو رکعتش را نیکو به جا آورد، الله به خاطر آن می‌آمرزد» و درباره روز عرفه و روز مزدلفه هم مطالبی فرمودند.» عرض کردم: «پس چه چیزی آن را تبعیت می‌کند (یعنی پس از آن مهم است)؟» فرمودند: «روزه.» عرض کردم: «و چرا روزه آخر همه آن‌ها شد؟» فرمودند: «رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: «روزه سپر از آتش است.»»» (راوی) گفت: «سپس فرمودند: «به یقین بافضیلت‌ترین چیزها آن است که اگر گذشت، توبه‌ای از آن نباشد مگر آن‌که به سوی آن بازگردی، پس آن را به عینه ادا کنی. به یقین نماز و زکات و حج و ولایت چیزی جای آن واقع نمی‌شود، در حالی که روزه هنگامی که فوت شد یا کوتاهی کردی یا در آن سفر کردی، به جای آن، روزهایی غیر آن ادایش می‌کنی و آن گناه را به صدقه‌ای جزا می‌دهی و قضا بر تو نیست، در حالی که از آن چهار چیزی به جای خودش، غیر خودش جزا داده نشده‌ای.»» (راوی) گفت: «سپس فرمودند: «اوج کار و قله آن و کلید آن و در ورود چیزها و رضای رحمن، اطاعت امام بعد معرفت او است. به یقین الله عز و جل می‌فرماید: «مَنْ یُطِعِ الرَّسولَ فَقَدْ أطاعَ اللهَ وَ مَنْ تَوَلَّی فَما أرْسَلْناکَ عَلَیْهِمْ حَفیظاً». آگاه باشید که چنان‌چه فردی شبش را بیدار بماند و روزش را روزه بدارد و همه مالش را صدقه دهد و همه روزگارش (یعنی عمرش) را حج به جا آورد و ولایت ولی الله را نشناسد تا او را یاری کند و همه اعمالش به راهنمایی او باشد، برای او بر الله عز و جل، حقی در ثوابش نبوده و از اهل ایمان نباشد.» سپس فرمودند: «آن‌ها هستند که نیکوکارشان را الله داخل بهشت می‌کند، به فضل رحمتش.»»