حدیث ۱۴۲۴
(۱۴۲۴) الکافی (ح ۳۵۴۶): حُمَیدُ بْنُ زیادٍ عَنِ الْحُسَینِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمیثَمی عَنْ یعْقوبَ بْنِ شُعَیبٍ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام قالَ: «لَمّا أمَرَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ هَذِهِ الْآیاتِ أنْ یَهْبِطْنَ إلَی الْأرْضِ، تَعَلَّقْنَ بِالْعَرْشِ وَ قُلْنَ: «أیْ رَبِّ إلَی أیْنَ تُهْبِطُنا؟ إلَی أهْلِ الْخَطایا وَ الذُّنوبِ؟» فَأوْحَی اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ إلَیْهِنَّ أنِ اهْبِطْنَ: «فَوَ عِزَّتی وَ جَلالی! لا یَتْلوکُنَّ أحَدٌ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ وَ شیعَتِهِمْ فی دُبُرِ ما افْتَرَضْتُ عَلَیْهِ مِنَ الْمَکْتوبَةِ فی کُلِّ یَوْمٍ، إلّا نَظَرْتُ إلَیْهِ بِعَیْنیَ الْمَکْنونَةِ فی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعینَ نَظْرَةً، أقْضی لَهُ فی کُلِّ نَظْرَةٍ سَبْعینَ حاجَةً وَ قَبِلْتُهُ عَلَی ما فیهِ مِنَ الْمَعاصی» وَ هیَ: «أُمُّ الْکِتابِ وَ «شَهِدَ اللهُ أنَّهُ لا إلهَ إلّا هُوَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ أولوا الْعِلْمِ» وَ آیَةُ الْکُرْسیِّ وَ آیَةُ الْمُلْکِ».
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه یک است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از حمید بن زیاد از حسن بن محمد بن سماعه از احمد بن حسن المیثمی از یعقوب بن شعیب روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند.
* * *
علامه مجلسی: موثق.
ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام فرمودند: «هنگامی که الله عز و جل این آیات را امر فرمودند که به سوی زمین فرود آیند، به عرش آویختند و گفتند: «پروردگارا! ما را به کجا فرو می‌فرستی؟ به سوی اهل خطاها و گناهان؟» پس الله عز و جل به سوی آن‌ها وحی کرد: «پس به عزتم و جلالم قسم! احدی از آل محمد و شیعیان آن‌ها شما را در ادامه آن‌چه بر او از واجب کرده‌ام از واجبات، در هر روز نخواند، مگر هر روز به چشم مخفی خودم به سوی او هفتاد نظر نگاه کنم که در هر نظر هفتاد حاجت برای او برآورده نمایم و او را با همه گناهانی که دارد، پذیرا باشم» و آن (آیات)، (آیات سوره) ام الکتاب و (آیه) «شَهِدَ اللهُ أنَّهُ لا إلهَ إلّا هُوَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ أولوا الْعِلْمِ» و آیة الکرسی و آیة الملک است.»
– عبارت شَهِدَ اللهُ أنَّهُ لا إلهَ إلّا هوَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ أولوا الْعِلْمِ» ، بخشی از آیه ۱۸ سوره آل عمران است که می‌فرماید: «شهادت داد الله که او، نیست خدایی مگر او و ملائکه و صاحبان علم (نیز شهادت دادند) …»
– ظاهراً منظور از آیه ملک، آیه ۲۶ سوره آل عمران است که می‌فرماید: «قُلِ اللَّهُمَّ مالِکِ الْمُلْکِ تُؤْتی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِیدِکَ الْخَیرُ إِنَّکَ عَلی کلِّ شَیءٍ قَدیرٌ». یعنی: «بگو: «خداوندا! (ای) دارنده فرمان‌روایی! می‌دهی فرمان‌روایی هر کسی را که اراده کنی و بر می‌داری فرمان‌روایی را از هر کس که اراده کنی و عزت می‌بخشی کسی را که اراده کنی و ذلیل می‌کنی هر کسی را که اراده کنی. به دست تو است بهترین. به یقین تو بر هر چیزی بسیار قادر هستی.»
– «مکتوبه»، از ریشه کتب و به معنای چیزی است که نوشته شده و مقرر شده است. این اصطلاح به معنای واجب هم به کار می‌رود چرا که انجام آن‌ها بر افراد نوشته و مقرر شده است. در این روایت و مشابه آن، کنایه از نمازهای واجب یومیه است.
– با توجه به این روایت، خواندن این آیات و سور پس از نمازهای واجب یومیه، بسیار مستحب و مفید فایده است.
– لازم است نکته‌ای را در رابطه با حاجت عرض کنم. حاجت آن چیزی نیست که انسان می‌خواهد، بلکه آن چیزی است که احتیاج دارد، لذا اگر فردی، چیزی را درخواست کند که احتیاج او نیست، به آن حاجت نمی‌گویند، حتی اگر خود فرد تصور کند که به آن احتیاج دارد. اگر به بعضی خواست‌های کودکان توجه کنیم، می‌بینیم که تصور می‌کنند چیزهایی را احتیاج دارند، در حالی که بزرگ‌ترها می‌دانند که احتیاج آن‌ها نیست و حتی گاهی اوقات ممکن ضررهایی هم داشته باشد و یک پدر و مادر عاقل، هیچ‌گاه این درخواست کودک خود را عملی نمی‌کنند. حال آیا الله تعالی که احکم الحاکمین است، باید همه خواسته‌های ما را برآورده کند؟ حتی اگر با انجام این‌گونه دستورالعمل‌ها باشد؟ جواب کاملاً واضح است. آری! الله عز و جل با انجام این‌گونه دستورالعمل‌ها در برآوردن حاجت‌های تسریع ایجاد می‌کند، اما به شرط آن‌که واقعاً حاجت ما یعنی مورد احتیاج ما باشد، نَه این‌که نیازی به آن نداشته باشیم، یا به ضرر ما باشد.
نکته‌ای را هم در رابطه با عبارت «قبلته علی ما فیه من المعاصی» عرض کنم.
– طبیعی است انسانی که این‌گونه آیات و سوره‌ها را می‌خواند و به آن اعتقاد دارد، نه تنها در انجام معاصی اصرار نمی‌کند، بلکه تلاش جدی در پرهیز از معاصی دارد، اما از آن‌جایی که انسان ممکن‌الخطا است و علی‌رغم تلاشش، باز هم ممکن است گرفتار خطاهایی شود، با انجام این‌گونه دستورالعمل‌ها، امید می‌رود الله تعالی، حتی با وجود بعضی معاصی، پذیرای او باشد و از بعضی از آن خطاها بگذرد.
– این روایت ضمن بیان فضیلت بسیار سوره حمد، فضیلت خواندن تعدادی از آیات را قالب تمثیلی خاص نیز بیان می‌کند که درباره آن‌ها در جای خود صحبت خواهم کرد.
