حدیث ۱۳۵۸
(۱۳۵۸ و ۹۵۷۸) الکافی (ح ۵۶۶۰) و قرب الإسناد (ص ۳۷۲): عَلی بْنُ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ عَنِ ابْنِ أسْباطٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أحْمَدَ عَنْ موسَی بْنِ الْقاسِمِ الْبَجَلی عَنْ عَلیِّ بْنِ أسْباطٍ قالَ: «قُلْتُ لِأبی‌الْحَسَنِ الرِّضا علیه‌السلام: «جُعِلْتُ فِداکَ! ما تَرَی؟ آخُذُ بَرّاً أوْ بَحْراً؟ فَإنَّ طَریقَنا مَخوفٌ شَدیدُ الْخَطَرِ.» فَقالَ: «اخْرُجْ بَرّاً وَ لا عَلَیْکَ أنْ تَأْتیَ مَسْجِدَ رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ تُصَلّیَ رَکْعَتَیْنِ فی غَیْرِ وَقْتِ فَریضَةٍ، ثُمَّ لَتَسْتَخیرُ اللهَ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ مَرَّةً ثُمَّ تَنْظُرُ. فَإنْ عَزَمَ اللهُ لَکَ عَلَی الْبَحْرِ، فَقُلِ الَّذی قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَ: «وَ قالَ ارْکَبوا فیها بِسْمِ اللهِ مَجْراها وَ مُرْساها إنَّ رَبّی لَغَفورٌ رَحیمٌ». فَإنِ اضْطَرَبَ بِکَ الْبَحْرُ، فَاتَّکِ عَلَی جانِبِکَ الْأیْمَنِ وَ قُلْ: «بِسْمِ اللهِ، اسْکُنْ بِسَکینَةِ اللهِ و قِرْ بِوَقارِ اللهِ وَ اهْدَأْ بِإذْنِ اللهِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلّا بِاللهِ». قُلْنا: «أصْلَحَکَ اللهُ! ما السَّکینَةُ؟» (قالَ:) «ریحٌ تَخْرُجُ مِنَ الْجَنَّةِ، لَها صورَةٌ کَصورَةِ الْإنْسانِ وَ رائِحَةٌ طَیِّبَةٌ وَ هیَ الَّتی نَزَلَتْ عَلَی إبْراهیمَ، فَأقْبَلَتْ تَدورُ حَوْلَ أرْکانِ الْبَیْتِ وَ هُوَ یَضَعُ الْأساطینَ، قیلَ لَهُ: «هیَ مِنَ الَّتی قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «فیهِ سَکینَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ بَقیَّةٌ مِمّا تَرَکَ آلُ موسی وَ آلُ هارونَ»»». قالَ: «تِلْکَ السَّکینَةُ فی التّابوتِ وَ کانَتْ فیهِ طَشْتٌ، تُغْسَلُ فیها قُلوبُ الْأنْبیاءِ وَ کانَ التّابوتُ یَدورُ فی بَنی‌إسْرائیلَ مَعَ الْأنْبیاءِ، ثُمَّ أقْبَلَ عَلَیْنا، فَقالَ: «ما تابوتُکُمْ؟» قُلْنا: «السِّلاحُ». قالَ: «صَدَقْتُمْ! هُوَ تابوتُکُمْ وَ إنْ خَرَجْتَ بَرّاً، فَقُلِ الَّذی قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَ: «سُبْحانَ الَّذی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنّا لَهُ مُقْرِنینَ. وَ إنّا إلی رَبِّنا لَمُنْقَلِبونَ»، فَإنَّهُ لَیْسَ مِنْ عَبْدٍ یَقولُها عِنْدَ رُکوبِهِ، فَیَقَعَ مِنْ بَعیرٍ أوْ دابَّةٍ فَیُصیبَهُ شَیْءٌ بِإذْنِ اللهِ. ثُمَّ قالَ: «فَإذا خَرَجْتَ مِنْ مَنْزِلِکَ، فَقُلْ: «بِسْمِ اللهِ، آمَنْتُ بِاللهِ، تَوَکَّلْتُ عَلَی اللهِ، لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلّا بِاللهِ» فَإنَّ الْمَلائِکَةَ تَضْرِبُ وُجوهَ الشَّیاطینِ وَ یَقولونَ: «قَدْ سَمَّی اللهَ وَ آمَنَ بِاللهِ وَ تَوَکَّلَ عَلَی اللهِ وَ قالَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلّا بِاللهِ.»»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه یک است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را به چند طریق روایت کرده است.
۱. از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از علی بن اسباط
۲. از محمد بن یحیی العطار از ابن عیسی الاشعری از موسی بن قاسم البجلی از علی بن اسباط
که همه از ثقات درجه یک هستند.
لازم به ذکر است که در طریق دوم محمد بن احمد خطای در استنساخ است و محمد عن احمد صحیح است که نفر اول محمد بن یحیی العطار است و نفر دوم، احمد بن محمد بن عیسی الاشعری.
عبدالله بن جعفر الحمیری نیز شبیه این حدیث را از ابن عیسی الاشعری به باقی سند روایت کرده است.
* * *
علامه مجلسی: موثق.
علی بن اسباط روایت کرد: «به ابوالحسن الرضا علیه‌السلام عرض کردم: «فدایتان شوم! نظرتان چیست؟ خشکی را بگیریم یا دریا را؟ چرا که راه ما ترسناک پر خطر است.» پس فرمودند: «از (راه) خشکی خارج شو و حتماً به مسجد رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله برو و در غیر وقت نماز واجب، دو رکعت نماز بگزار، سپس الله را صد و یک بار طلب خیر کن، سپس تأمل کن. اما اگر الله عزم تو را بر دریا قرار داد، پس بگو همانی را که الله عز و جل فرمود: «وَ قالَ ارْکَبوا فیها بِسْمِ اللهِ مَجْراها وَ مُرْساها إنَّ رَبّی لَغَفورٌ رَحیمٌ»، پس اگر دریا تو را به اضطراب انداخت، پس بر جانب راستت برو و بگو: «بِسْمِ اللهِ، اسْکُنْ بِسَکینَةِ اللهِ و قِرْ بِوَقارِ اللهِ وَ اهْدَأْ بِإذْنِ اللهِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلّا بِاللهِ» » عرض کردیم: «الله شما را خیر دهد! سکینه چیست؟» (فرمودند:) «نسیمی است که از بهشت خارج می‌شود، برای او صورتی مانند صورت انسان است و همان است که بر ابراهیم نازل شد، پس با او روبه‌رو شد، اطراف پایه‌های بیت (الله) گشت در حالی که او ستون‌ها را قرار می‌داد. به ایشان گفته شد: «آن از همانی است که الله عز و جل فرمود: «فیهِ سَکینَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ بَقیَّةٌ مِمّا تَرَکَ آلُ موسی وَ آلُ هارونَ»»» فرمودند: «آن سکینه در تابوت بود و در آن طشتی بود که قلب‌های انبیاء را در آن می‌شستند و تابوت در بنی‌اسرئیل همراه انبیاء دور می‌زد.» سپس رو به ما کرده و فرمودند: «تابوت شما چیست؟» عرض کردیم: «سلاح». فرمودند: «راست می‌گویید! آن تابوت شما است و چنان‌چه از (راه) خشکی خارج شدید، پس همانی را بگویید که الله عز و جل فرموده است: «سُبْحانَ الَّذی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنّا لَهُ مُقْرِنینَ. وَ إنّا إلی رَبِّنا لَمُنْقَلِبونَ»، پس بنده‌ای نیست که هنگام سوار شدنش آن را بگوید، پس از شتر یا جنبنده‌ای سقوط کند، پس چیزی به اذن الله او را اصابت کند.» پس فرمودند: «پس هنگامی که از منزلت خارج شدی، پس بگو: «بسم الله، آمنت بالله، توکلت علی الله، لا حول و لا قوة إلا بالله» ، پس به یقین ملائکه بر صورت شیاطین می‌زنند و می‌گویند: «او نام الله را برد و به الله ایمان آورده است و بر الله توکل نموده است و لا حول و لا قوه الا بالله گفته است.»»»
