حدیث ۱۱-۱۹۲۰
(۱۹۲۰-۱۱) الکافی (ح ۱۴۸۱۶): مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقوبَ الْکُلَیْنیُ قالَ حَدَّثَنی عَلیُّ بْنُ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ عَنِ ابْنِ فَضّالٍ عَنْ حَفْصٍ الْمُؤَذِّنِ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إسْماعیلَ بْنِ بَزیعٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنانٍ عَنْ إسْماعیلَ بْنِ جابِرٍ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام أنَّهُ کَتَبَ بِهَذِهِ الرِّسالَةِ إلَی أصْحابِهِ وَ أمَرَهُمْ بِمُدارَسَتِها وَ النَّظَرِ فیها وَ تَعاهُدِها وَ الْعَمَلِ بِها فَکانوا یَضَعونَها فی مَساجِدِ بُیوتِهِمْ فَإذا فَرَغوا مِنَ الصَّلاةِ نَظَروا فیها قالَ وَ حَدَّثَنی الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مالِکٍ الْکوفیِّ عَنِ الْقاسِمِ بْنِ الرَّبیعِ الصَّحّافِ عَنْ إسْماعیلَ بْنِ مَخْلَدٍ السَّرّاجِ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام قالَ: «خَرَجَتْ هَذِهِ الرِّسالَةُ مِنْ أبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام إلَی أصْحابِهِ: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، أمّا بَعْدُ؛ فَاسْألوا رَبَّکُمُ الْعافیَةَ وَ عَلَیْکُمْ بِالدَّعَةِ وَ الْوَقارِ وَ السَّکینَةِ وَ عَلَیْکُمْ بِالْحَیاءِ وَ التَّنَزُّهِ عَمّا تَنَزَّهَ عَنْهُ الصّالِحونَ قَبْلَکُمْ وَ عَلَیْکُمْ بِمُجامَلَةِ أهْلِ الْباطِلِ. تَحَمَّلوا الضَّیْمَ مِنْهُمْ وَ إیّاکُمْ وَ مُماظَّتَهُمْ … وَ لا یَفْرَقَنَّ أحَدٌ مِنْکُمْ ألْزَمَ اللهُ قَلْبَهُ طاعَتَهُ وَ خَشْیَتَهُ مِنْ أحَدٍ مِنَ النّاسِ مِمَّنْ أخْرَجَهُ اللهُ مِنْ صِفَةِ الْحَقِّ وَ لَمْ یَجْعَلْهُ مِنْ أهْلِها، فَإنَّ مَنْ لَمْ یَجْعَلِ اللهُ مِنْ أهْلِ صِفَةِ الْحَقِّ، فَأولَئِکَ هُمْ شَیاطینُ الْإنْسِ وَ الْجِنِّ وَ إنَّ لِشَیاطینِ الْإنْسِ حیلَةً وَ مَکْراً وَ خَدائِعَ وَ وَسْوَسَةً بَعْضِهِمْ إلَی بَعْضٍ، یُریدونَ إنِ اسْتَطاعوا أنْ یَرُدّوا أهْلَ الْحَقِّ عَمّا أکْرَمَهُمُ اللهُ بِهِ مِنَ النَّظَرِ فی دینِ اللهِ الَّذی لَمْ یَجْعَلِ اللهُ شَیاطینَ الْإنْسِ مِنْ أهْلِهِ إرادَةَ أنْ یَسْتَویَ أعْداءُ اللهِ وَ أهْلُ الْحَقِّ فی الشَّکِّ وَ الْإنْکارِ وَ التَّکْذیبِ، فَیَکونونَ سَواءً کَما وَصَفَ اللهُ تَعالَی فی کِتابِهِ مِنْ قَوْلِهِ «وَدّوا لَوْ تَکْفُرونَ کَما کَفَروا فَتَکونونَ سَواءً»، ثُمَّ نَهَی اللهُ أهْلَ النَّصْرِ بِالْحَقِّ أنْ یَتَّخِذوا مِنْ أعْداءِ اللهِ وَلیّاً وَ لا نَصیراً، فَلا یُهَوِّلَنَّکُمْ وَ لا یَرُدَّنَّکُمْ عَنِ النَّصْرِ بِالْحَقِّ الَّذی خَصَّکُمُ اللهُ بِهِ مِنْ حیلَةِ شَیاطینِ الْإنْسِ وَ مَکْرِهِمْ مِنْ أُمورِکُمْ. تَدْفَعونَ أنْتُمُ السَّیِّئَةَ بِالَّتی هیَ أحْسَنُ فیما بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَهُمْ، تَلْتَمِسونَ بِذَلِکَ وَجْهَ رَبِّکُمْ بِطاعَتِهِ وَ هُمْ لا خَیْرَ عِنْدَهُمْ. لا یَحِلُّ لَکُمْ أنْ تُظْهِروهُمْ عَلَی أُصولِ دینِ اللهِ، فَإنَّهُمْ إنْ سَمِعوا مِنْکُمْ فیهِ شَیْئاً، عادَوْکُمْ عَلَیْهِ وَ رَفَعوهُ عَلَیْکُمْ وَ جَهَدوا عَلَی هَلاکِکُمْ وَ اسْتَقْبَلوکُمْ بِما تَکْرَهونَ وَ لَمْ یَکُنْ لَکُمُ النَّصَفَةُ مِنْهُمْ فی دوَلِ الْفُجّارِ، فَاعْرِفوا مَنْزِلَتَکُمْ فیما بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَ أهْلِ الْباطِلِ، فَإنَّهُ لا یَنْبَغی لِأهْلِ الْحَقِّ أنْ یُنْزِلوا أنْفُسَهُمْ مَنْزِلَةَ أهْلِ الْباطِلِ، لِأنَّ اللهَ لَمْ یَجْعَلْ أهْلَ الْحَقِّ عِنْدَهُ بِمَنْزِلَةِ أهْلِ الْباطِلِ، أ لَمْ یَعْرِفوا وَجْهَ قَوْلِ اللهِ فی کِتابِهِ إذْ یَقولُ: «أمْ نَجْعَلُ الَّذینَ آمَنوا وَ عَمِلوا الصّالِحاتِ کالْمُفْسِدینَ فی الْأرْضِ أمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقینَ کالْفُجّارِ» …»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه دو است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را به چند طریق روایت کرده است.
۱. از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از حسن بن علی بن فضال از حفص المؤذن که حفص المؤذن ثقه درجه دو و سایرین، از ثقات درجه یک هستند.
۲. از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از محمد بن اسماعیل بن بزیع از محمد بن سنان از اسماعیل بن جابر که محمد بن سنان از مشاهیر کذابون است.
۳. از حسین بن محمد بن عامر که به اشتباه حسن بن محمد ثبت شده است، از جعفر بن محمد بن مالک الفزاری از قاسم بن ربیع الصحاف از اسماعیل بن مخلد السراج که جعفر بن محمد بن مالک از ضعفا است و قاسم بن ربیع و اسماعیل بن مخلد مجهول هستند.
خلاصه این‌که طریق اول معتبر درجه دو و سایر طرق، غیر معتبر است.
* * *
علامه مجلسی: رواه بثلاثة أسانید. اولها مجهول و ثانیها ضعیف عند القوم بابن سنان و عندی معتبر.
اسماعیل بن مخلد السراج از ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام روایت کرد: «از ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام این نامه به سوی اصحابشان خارج شد: «بسم الله الرحمن الرحیم، اما بعد؛ از خدا طلب عافیت کنید و بر شما باد فروتنی و وقار و آرامش و بر شما باد حیا و منزه شدن از آن‌چه صالحان قبل از شما از آن منزه بودند و بر شما باد خویشتن‌داری از اهل باطل و تحمل کنید ناحقی از (جانب) آن‌ها را و برحذر باشید از دشمنی آن‌ها … و جدا نشود احدی از شما که الله قلب او را ملازم اطاعتش و فروتنیش کرده از احدی از مردم از آن‌ها که الله او را از صفت حق خارج کرده، اما از اهل آن قرار نداده، پس به یقین هر کس الله او را از اهل صفت حق قرار نداده، پس آن‌ها همان شیاطین انسی و جنی هستند و به یقین برای شیاطین انس، برای یک‌دیگر حیله و نقشه و خدعه و وسوسه است و می‌خواهند که تمام توان خویش را به کار گیرند که اهل حق را از آن‌چه الله به واسطه آن کرامتشان بخشیده از نظر در دین الله که شیاطین انس را از اهل آن قرار نداده، منصرف کنند، به این قصد که دشمنان الله و اهل حق را در شک و انکار و تکذیب مساوی قرار دهند، پس برابر شوند همان‌گونه الله تعالی در کتابش از کلامش وصف فرموده: «وَدّوا لَوْ تَکْفُرونَ کَما کَفَروا فَتَکونونَ سَواءً»، سپس الله اهل یاری از حق را نهی فرموده که از دشمنان الله دوست و یاوری بگیرند، پس شما را به هراس نیاندازد و باز نگرداند از یاری به حق که الله شما را به مخصوص گردانیده از حیله شیطان‌های انس و نقشه‌شان در امور شما. شما بدی را بین شما و بین آن‌ها است، به آن‌چه نیکوتر است دفع می‌کرده، به سبب آن رضایت پروردگارتان را جویا می‌شوید و خیری نزد آن‌ها نیست. مجاز نیست برای شما که اظهار کنید اصول دین الله را برای آن‌ها، چرا که اگر اهل چیزی از شما درباره آن بشنوند، به واسطه آن بر شما دشمنی می‌ورزند و آن را بر شما بلند می‌کنند و بر هلاک شما تلاش بسیار می‌کنند و شما را به آن‌چه خوش ندارید استقبال می‌کنند و انصافی از آن‌ها در دولت‌های فجار برای شما نباشد. پس جایگاه خود را در آن‌چه بین شما و بین اهل باطل است، بشناسید و نشانه بر اهل حق که خود را به جایگاه اهل باطل تنزل دهند، چرا که الله اهل حق را نزد خودش، جایگاه اهل باطل قرار نداده، آیا رضایت الله در کتابش را نمی‌فهمند هنگامی که می‌فرماید: «أمْ نَجْعَلُ الَّذینَ آمَنوا وَ عَمِلوا الصّالِحاتِ کالْمُفْسِدینَ فی الْأرْضِ أمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقینَ کالْفُجّارِ» …»
