الحدیث ۹۰ / ۱۰

۹۰/۱۰- علی بن إبراهیم، فی تفسیره المنسوب إلی الصادق علیه‌السلام، فی قوله تعالی: وَ لَئِنْ أخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إلی أُمَّةٍ مَعْدودَةٍ، قال: قال: «إن متعناهم فی هذه الدنیا إلی خروج القائم علیه‌السلام فنردهم و نعذبهم لَیَقولُنَّ: ما یَحْبِسُهُ؟ أی یقولون: أما^[۱] لا یقوم القائم (علیه‌السلام) و لا یخرج؟ علی حد الاستهزاء، فقال الله: ألا یَوْمَ یَأْتیهِمْ لَیْسَ مَصْروفاً عَنْهُمْ وَ حاقَ بِهِمْ ما کانوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ.»^[۲]
——————————
[۱]. در متن: أن یقولوا أن. [در البرهان: أی: یقولون: ألا.]
[۲]. تفسیر قمی ۱: ۳۲۳.

طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام غیر معتبر است.
این حدیث در تفسیر القمی (ج ۱، ص ۳۲۲) آمده است و اگر به متن مراجعه کنیم، می‌بینیم که نویسنده این عبارات، آن را از جانب علی بن براهیم القمی نوشته است. لذا اگر بپذیریم این عبارات از جانب علی بن ابراهیم القمی است، نظر محدث و مفسری جلیل‌القدر است که هر چند قاعدتاً برداشت او از روایات است، اما دو نکته بر آن مترتب است. اول این‌که حُکم سخن محدثین ما، با حُکم کلام معصوم تفاوت دارد و حداقل از باب روایت معصوم نمی‌توانیم آن را بپذیریم. دوم این‌که باید دید مستند سخن این محدث چیست. اگر آیه‌ای از قرآن یا روایتی معتبر یا دلیل قابل قبول دیگری بود که می‌پذیریم و اگر چنین نبود، ترک می‌کنیم. اما نکته مهم‌تر این‌جا است که گفتیم انتساب این تفسیر به علی بن ابراهیم القمی معتبر نیست و بعید نیست تا سیزده نفر که بعضا از مجهولین و مهملین هستند، در نگارش آن دخیل بوده باشند، در نتیجه حتی انتساب این عبارات به علی بن ابراهیم القمی هم معتبر نیست.

با تمام مطالبی که درباره سند این حدیث عرض کردم، مطالب آن به مؤیداتی تأیید می‌شود و البته با وجود آن مؤیدات، عملاً نیاز به این عبارات و استناد به آن نیست.