الحدیث 23 / 4
4/23- العیاشی بإسناده: عن الثمالی، قال: سألت أباجعفر علیه‌السلام عن قول الله [عز و جل]: وَ لَنَبْلوَنَّکُمْ بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجوعِ، قال: «ذلک جوع خاص، و جوع عام، فأما بالشام فإنه عام، و أما الخاص بالکوفة یخص و لا یعم، و لکنه یخص بالکوفة أعداء آل محمد علیه الصلاة و السلام فیهلکهم الله بالجوع. و أما الخوف فإنه عام بالشام، و ذلک[1] الخوف إذا قام القائم علیه‌السلام، و أما الجوع فقبل قیام القائم علیه‌السلام و ذلک قوله: وَ لَنَبْلوَنَّکُمْ بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجوعِ.»[2]
—————————————-
[1]. در مأخذ: ذاک.
[2]. تفسیر عیاشی 1: 68 [بقره، ح 125].
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، غیر معتبر است.
این حدیث در کتاب تفسیر مرحوم العیاشی (ج 1، ص 68) به صورت مرسل از ابوحمزه الثمالی روایت شده است. یعنی با توجه به سال فوت ابوحمزه الثمالی که حدود سال 150 هجری قمری است و سال وفات مرحوم محمد بن مسعود العیاشی که سال 320 هجری قمری است، حدو یک قرن و نیم ارسال دارد و خلاصه انتساب این عبارات و این توضیحات به امام باقر علیه‌السلام معتبر نیست.
شبیه این روایت البته با تفاوت‌هایی را محمد بن ابراهیم النعمانی در کتاب الغیبة (ص 251) به صورت مسند روایت کرده است. او این روایت را از علی بن احمد بن عبیدالله بن موسی العلوی از علی بن ابراهیم بن هاشم القمی از پدرش از محمد بن حفص از عمرو بن بن شمر از جابر بن یزید از امام باقر علیه‌السلام روایت کرده است که تعدادی از رجال سند آن از ثقات درجه یک هستند. محمد بن حفص هم از ثقات درجه دو است. بحث جابر بن یزید هم مفصل است، اما به نظر حقیر و جمعی از بزرگان، نه تنها از ثقات، بلکه از اجلای ایشان است، اما بزرگانی هم مخالفت کرده‌اند. مسأله اصلی درباره این سند، عمرو بن شمر است که ظاهراً مخالفی در شدت ضعف او نیست و حتی مرحوم نجاشی او را واضع حدیثی می‌داند که بسیاری از روایات ساختی خود را به جابر بن یزید نسبت می‌داده است. علی ای حال! سند این حدیث غیر معتبر است.
در این روایت توضیحاتی درباره جوع و گرسنگی یا شاید بگوییم قحطی و رابطه آن‌ها با شام و کوفه و اهالی آن، پیش از قیام امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف آمده که با توجه به غیر معتبر بودن ان روایت، قابل استناد نیست.