حدیث 4220
(4220 و 11218) الکافی (ح 8260): عَلیُّ بْنُ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ عَنْ بَعْضِ أصْحابِهِ عَنْ أبی‌حَمْزَةَ عَنْ عَقیلٍ الْخُزاعیِ أنَّ أمیرَالْمُؤْمِنینَ علیه‌السلام کانَ إذا حَضَرَ الْحَرْبَ، یوصی لِلْمُسْلِمینَ بِکَلِماتٍ، فَیَقولُ: «تَعاهَدوا الصَّلاةَ وَ حافِظوا عَلَیْها وَ اسْتَکْثِروا مِنْها وَ تَقَرَّبوا بِها، فَإنَّها «کانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنینَ کِتاباً مَوْقوتاً» وَ قَدْ عَلِمَ ذَلِکَ الْکُفّارُ حینَ سُئِلوا: «ما سَلَکَکُمْ فی سَقَرَ قالوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلّینَ» وَ قَدْ عَرَفَ حَقَّها مَنْ طَرَقَها وَ أُکْرِمَ بِها مِنَ الْمُؤْمِنینَ الَّذینَ لا یَشْغَلُهُمْ عَنْها زَیْنُ مَتاعٍ وَ لا قُرَّةُ عَیْنٍ مِنْ مالٍ وَ لا وَلَدٍ. یَقولُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَ: «رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إقامِ الصَّلاةِ» وَ کانَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله مُنْصِباً لِنَفْسِهِ بَعْدَ الْبُشْرَی لَهُ بِالْجَنَّةِ مِنْ رَبِّهِ. فَقالَ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ أْمُرْ أهْلَکَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها»، الْآیَةَ. فَکانَ یَأْمُرُ بِها أهْلَهُ وَ یَصْبِرُ عَلَیْها نَفْسَهُ. ثُمَّ إنَّ الزَّکاةَ جُعِلَتْ مَعَ الصَّلاةِ قُرْباناً لِأهْلِ الْإسْلامِ عَلَی أهْلِ الْإسْلامِ وَ مَنْ لَمْ یُعْطِها طَیِّبَ النَّفْسِ بِها، یَرْجو بِها مِنَ الثَّمَنِ ما هُوَ أفْضَلُ مِنْها، فَإنَّهُ جاهِلٌ بِالسُّنَّةِ، مَغْبونُ الْأجْرِ، ضالُّ الْعُمُرِ، طَویلُ النَّدَمِ بِتَرْکِ أمْرِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الرَّغْبَةِ عَمّا عَلَیْهِ صالِحو عِبادِ اللهِ. یَقولُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ مَنْ … یَتَّبِعْ غَیْرَ سَبیلِ الْمُؤْمِنینَ نُوَلِّهِ ما تَوَلَّی» مِنَ الْأمانَةِ. فَقَدْ خَسِرَ مَنْ لَیْسَ مِنْ أهْلِها وَ ضَلَّ عَمَلُهُ. عُرِضَتْ عَلَی السَّماواتِ الْمَبْنیَّةِ وَ الْأرْضِ الْمِهادِ وَ الْجِبالِ الْمَنْصوبَةِ، فَلا أطْوَلَ وَ لا أعْرَضَ وَ لا أعْلَی وَ لا أعْظَمَ. لَوِ امْتَنَعْنَ مِنْ طولٍ أوْ عَرْضٍ أوْ عِظَمٍ أوْ قُوَّةٍ أوْ عِزَّةٍ امْتَنَعْنَ، وَ لَکِنْ أشْفَقْنَ مِنَ الْعُقوبَةِ. ثُمَّ إنَّ الْجِهادَ أشْرَفُ الْأعْمالِ بَعْدَ الْإسْلامِ وَ هُوَ قِوامُ الدّینِ وَ الْأجْرُ فیهِ عَظیمٌ مَعَ الْعِزَّةِ وَ الْمَنَعَةِ وَ هُوَ الْکَرَّةُ فیهِ الْحَسَناتُ وَ الْبُشْرَی بِالْجَنَّةِ بَعْدَ الشَّهادَةِ وَ بِالرِّزْقِ غَداً عِنْدَ الرَّبِّ وَ الْکَرامَةِ. یَقولُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلوا فی سَبیلِ اللهِ» الْآیَةَ. ثُمَّ إنَّ الرُّعْبَ وَ الْخَوْفَ مِنْ جِهادِ الْمُسْتَحِقِّ لِلْجِهادِ وَ الْمُتَوازِرینَ عَلَی الضَّلالِ، ضَلالٌ فی الدّینِ وَ سَلْبٌ لِلدُّنْیا مَعَ الذُّلِّ وَ الصَّغارِ وَ فیهِ اسْتیجابُ النّارِ بِالْفِرارِ مِنَ الزَّحْفِ عِنْدَ حَضْرَةِ الْقِتالِ. یَقولُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «یا أیُّها الَّذینَ آمَنوا إذا لَقیتُمُ الَّذینَ کَفَروا زَحْفاً فَلا تُوَلّوهُمُ الْأدْبارَ». فَحافِظوا عَلَی أمْرِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ فی هَذِهِ الْمَواطِنِ الَّتی الصَّبْرُ عَلَیْها، کَرَمٌ وَ سَعادَةٌ وَ نَجاةٌ فی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ مِنْ فَظیعِ الْهَوْلِ وَ الْمَخافَةِ. فَإنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ، لا یَعْبَأُ بِما الْعِبادُ مُقْتَرِفونَ لَیْلَهُمْ وَ نَهارَهُمْ، لَطُفَ بِهِ عِلْماً وَ کُلُّ ذَلِکَ: «فی کِتابٍ لا یَضِلُّ رَبّی وَ لا یَنْسی». فَاصْبِروا وَ صابِروا وَ اسْألوا النَّصْرَ وَ وَطِّنوا أنْفُسَکُمْ عَلَی الْقِتالِ وَ اتَّقوا اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَإنَّ «اللهَ مَعَ الَّذینَ اتَّقَوْا وَ الَّذینَ هُمْ مُحْسِنونَ».»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه دو است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از بعض اصحابه از ابوحمزه الثمالی از عقیل الخزاعی روایت کرده است که عقیل الخزائی ثقه درجه دو است و بعض اصحابه که در ابتدا مجهول هستند، به واسطه ابراهیم بن هاشم، توثیق می‌شوند و سایرین هم از ثقات درجه یک هستند.
* * *
علامه مجلسی: مجهول.
عقیل الخزاعی (روایت کرد) که امیر مؤمنان علیه‌السلام هنگامی که برای کارزار حاضر شد، برای مسلمانان به کلماتی توصیه می‌کرد و می‌فرمود: «نسبت به نماز متعهد باشید و بر آن محافظت کنید و از آن زیادی بجویید و به واسطه آن تقرب جویید، چرا که «کانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنینَ کِتاباً مَوْقوتاً» و آن را کافران (هم) دانسته‌اند، هنگامی سؤال شوند: «ما سَلَکَکُمْ فی سَقَرَ قالوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلّینَ» و کسی که آن را آورده است، حقش را دانسته است و کرامت بخشیده شده به واسطه آن به مؤمنانی که (نه) زینت کالا و نه چشم روشنی از مال و نه فرزند، مشغول نمی‌کند آن‌ها را از آن. الله عز و جل می‌فرماید: «رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إقامِ الصَّلاةِ» و رسول الله از جانب پردگارش، بعد از بشارت به بهشت، بر آن همت گماشته. پس الله عز و جل فرمود: «وَ أْمُرْ أهْلَکَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها»، الآیه. پس اهلش را به آن امر کرده بود و خویشتن را به آن صبوری می‌داد. سپس زکات همراه نماز قرار داده شد، نزدیکی برای اهل اسلام و هر کس به طیب نفس به آن پرداخته، به آن امید قیمتی که آن بیش‌تر از آن باشد، داشته باشد، پس همانا او جاهل به سنت، زیان‌دیده در اجر، گمراه در عمر (و) پشیمان طولانی است به واسطه ترک امر الله عز و جل و کناره‌گیری از آن‌چه بندگان صالح الله بر آن هستند. الله عز و جل می‌فرماید: «وَ مَنْ … یَتَّبِعْ غَیْرَ سَبیلِ الْمُؤْمِنینَ نُوَلِّهِ ما تَوَلَّی» از امانت. پس کسی که از اهل آن نیست، زیان دید و عملش گم شد. عرضه شد بر آسمان‌های بنا شده و زمین مهدگونه و کوه‌های استوار شده، پس نیست (نه) طولانی‌تر و نه عریض‌تر و نه بالاتر و نه بزرگ‌تر. اگر خودداری کردند، از طول یا عرض یا عظمت یا نیرو یا عزت خودداری نکردند، بلکه از عقوبت ترسیدند. سپس همانا جهاد شریف‌ترین اعمال بعد اسلام است و آن استواری دین است و اجر در آن بسیار بزرگ، همراه با عزت و نیرومندی است و همان هجومی است که در آن نیکی است و بشارتی به بهشت بعد از شهادت و روزی فردا نزد پروردگار و کرامت و الله عز و جل می‌فرماید: «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلوا فی سَبیلِ اللهِ»، الآیه. سپس همانا رعب و ترس از جهاد مستحقین جهاد و پشتیبانان بر گمراهی، گمراهی در دین است و از دست دادن دنیا همراه ذلالت و تحقیر و در آن واجب شدن آتش است به جهت فرار از معرکه هنگام رخ دادن کارزار. الله عز و جل می‌فرماید: «یا أیُّها الَّذینَ آمَنوا إذا لَقیتُمُ الَّذینَ کَفَروا زَحْفاً فَلا تُوَلّوهُمُ الْأدْبارَ». پس بر امر الله عز و جل محافظت کنید در این موقعیت‌هایی که صبر بر آن، کرامت و خوش‌سرانجامی و نجات دردنیا و آخرت از وحشت بسیار و ترسیدن است. چرا که الله عز و جل را تفاوت نمی‌کند به آن‌چه بندگان شبشان یا روزشان کسب می‌کنند، از روی علم به آن ملاطفت کن و همه آن «فی کِتابٍ لا یَضِلُّ رَبّی وَ لا یَنْسی». پس صبر پیشه کنید و ایستادگی نمایید و درخواست یاری کنید و برقرار کنید خودتان را بر کارزار و تقوای الله عز و جل پیشه کنید که همانا «اللهَ مَعَ الَّذینَ اتَّقَوْا وَ الَّذینَ هُمْ مُحْسِنونَ».»