حدیث 267

(267) ربیع الأبرار و نصوص الأخیار (ج 2، ص 48): قالَ رَجُلٌ لِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ: «ما الدَّلیلُ عَلَی «اللهُ»؟ وَ لاتَذَکَّرْ لیَ الْعالَمِ وَ الْعَرْضَ وَ الْجَوْهَرِ.» فَقالَ لَهُ: «هَلْ رَکِبْتَ الْبَحْرِ؟» قالَ: «نَعَمْ!» قالَ: «هَلْ عَصَفَتِ بِکُمْ الرّیحِ حَتَّی خقتم الْغَرَقِ؟» قالَ: «نَعَمْ!» قالَ: «فَهَلْ انْقَطَعَ رجاؤُکَ مِنَ الْمَرْکَبِ وَ الْمَلّاحینَ؟» قالَ: «نَعَمْ!» قالَ: «فَهَلْ تَتَبَّعَتْ نَفْسُکَ أنَّ ثُمَّ مَنْ یُنْجیکَ؟» قالَ: «نَعَمْ!» قالَ: «فَإنْ ذاکَ هُوَ اللهُ. قالَ اللهُ تَعالَی: «ضَلَّ مَنْ تَدْعونَ إلّا إیّاهُ»[1] وَ «إذا مَسَّکُمُ الضُّرُّ فَإلَیْهِ تَجْئَرونَ»[2].»
______________________________
[1]– بخشی از آیه 67 سوره اسراء.
[2]– بخشی از آیه 53 سوره نحل.

طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، غیر معتبر است.
این حدیث ابتدا در کتب مکتب خلفا به صورت مرسل روایت شده و بعدها وارد کتب مکتب اهل بیت علیهم‌السلام شده است.
در ضمن شبیه این حدیث در التفسیر الکبیر (ج 2، ص 333) با کمی تفاوتی در متن آمده است.

روایت شده است که فردی به جعفر بن محمد (امام صادق) علیه‌السلام گفت: «دلیل بر الله چیست؟ و برای من از عالم و عَرَض و جوهر سخن مگو.» پس (امام علیه‌السلام) به او فرمودند: «آیا سوار کشتی شده‌ای؟» گفت: «آری!» فرمودند: «آیا باد شدیدی بر شما وزیدن گرفته که از غرق شدن بترسید؟» گفت: «آری!» فرمودند: «آیا شده که امیدتان از کشتی و دریانوردان قطع شود؟» گفت: «آری!» فرمودند: «پس آیا در دلت نبوده که کسی می‌تواند نجاتت دهد؟» گفت: «آری!» (پس امام علیه‌السلام) فرمودند: «این (چیزی که آخرین امید نا امیدان است،) همان الله است. الله تعالی می‌فرماید: «ضَلَّ مَنْ تَدْعونَ إلّا إیّاهُ» و «إذا مَسَّکُمُ الضُّرُّ فَإلَیْهِ تَجْئَرونَ».»