3 / 3 غیر معتبر است.
3/3- أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَا الْعَقْلُ قَالَ مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ وَ اکْتُسِبَ بِهِ الْجِنَانُ قَالَ قُلْتُ فَالَّذِی[1] کَانَ فِی مُعَاوِیَةَ فَقَالَ تِلْکَ النَّکْرَاءُ[2] تِلْکَ الشَّیْطَنَةُ وَ هِیَ شَبِیهَةٌ بِالْعَقْلِ وَ لَیْسَتْ بِالْعَقْلِ.
——————————
[1]– فی بعض النسخ [فما الذی].
[2]– «النکراء»: الدهاء و الفطنة و هی جودة الرأی و حسن الفهم و إذا استعملت فی مشتهیات جنود الجهل یقال لها الشیطنة: و نبه (ع) علیه بقوله تلک الشیطنة بعد قوله تلک النکراء (آت)
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام غیر معتبر است.
مرفوعه است.
* * *
علامه مجلسی: مرسل.
شخصی از امام ششم پرسید: عقل چیست؟ فرمود: چیزی است که به وسیله آن خدا بپرستند و بهشت به دست آرند. راوی گوید: گفتم: آنچه معاویه داشت چه بود؟ فرمود: نیرنگ و شیطنت بود، آن مانند عقل است ولی عقل نیست.
قوله علیه‌السلام: ما عبد به الرحمن، الظاهر أن المراد بالعقل هنا المعنی الثانی من المعانی التی أسلفنا، و یحتمل بعض المعانی الأخر کما لا یخفی، و قیل: یراد به هنا ا یعد به المرء عاقلا عرفا و هو قوة التمیز بین الباطل و الحق، و الضار و النافع التی لا تکون منغمرة فی جنود الجهل، فعند غلبة جنوده لا یسمی الفطن الممیز عاقلا، حیث لا یعمل بمقتضی التمیز و الفطانة، و یستعملها فی مشتهیات جنود الجهل.
قوله: فالذی کان فی معاویة، أی ما هو؟ و فی بعض النسخ فما الذی؟ فلا یحتاج إلی تقدیر.
قوله علیه‌السلام: تلک النکراء، یعنی الدهاء و الفطنة، و هی جودة الرأی و حسن الفهم، و إذا استعملت فی مشتهیات جنود الجهل یقال لها الشیطنة و نبه علیه‌السلام علیه بقوله: تلک الشیطنة بعد قوله: تلک النکراء.