حدیث 1026

1026- 7-[1] وَ بِالْإسْنادِ عَنْ یونُسَ عَنِ الْعَلاءِ بْنِ رَزینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أبی‌جَعْفَرٍ ع قالَ: یأْخُذُ أحَدُکُمُ الرّاحَةَ مِنَ الدُّهْنِ- فَیمْلَأُ بِها جَسَدَهُ وَ الْماءُ أوْسَعُ- أ لا أحْکی لَکُمْ وُضوءَ رَسولِ اللهِ ص- قُلْتُ بَلَی قالَ فَأدْخَلَ یدَهُ فی الْإناءِ- وَ لَمْ یغْسِلْ یدَهُ فَأخَذَ کَفّاً مِنْ ماءٍ- فَصَبَّهُ عَلَی وَجْهِهِ ثُمَّ مَسَحَ جانِبَیهِ حَتَّی مَسَحَهُ کُلَّهُ- ثُمَّ أخَذَ کَفّاً آخَرَ بِیمینِهِ- فَصَبَّهُ عَلَی یسارِهِ ثُمَّ غَسَلَ بِهِ ذِراعَهُ الْأیمَنَ- ثُمَّ أخَذَ کَفّاً آخَرَ فَغَسَلَ بِهِ ذِراعَهُ الْأیسَرَ ثُمَّ مَسَحَ رَأْسَهُ وَ رِجْلَیهِ بِما بَقی فی یدَیهِ.
——————————
[1]– الکافی 3- 24- 3.

طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه یک است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از علی بن ابراهیم القمی از محمد بن عیسی بن عبید الیقطینی از یونس بن عبدالرحمن از علاء بن رزین از محمد بن مسلم روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند.
* * *
علامه مجلسی: حسن (مر).

«الراحة»، به معنای کف دست است، پس در این حدیث آمده است که امام باقر علیه‌السلام، ابتدا فرمودند که یکی از شما، کف دستی از روغن می‌گیرد، پس بدنش را به آن پر می‌کند، در حالی که آب وسیع‌تر است. سپس می‌فرمایند که آیا وضوی رسول الله را برای شما بیان کنم؟ و وقتی جواب مثبت می‌شنوند، دستشان را در ظرفی می‌برند و بدون آن آن‌که بشویند، کفی از آب بر می‌دارند و بر صورت می‌ریزند و به اطرافش دست می‌کشند، به گونه‌ای که همه‌اش را دست می‌کشند. سپس مشتی دیگر به دست چپ بر می‌دارند و بر دست راست می‌ریزند و ذراع دست راست را با آن می‌شویند. سپس با دست چپ همین کار را می‌کنند و بعد، مسح سر و پاها را به باقی‌مانده آن‌چه در دستشان است، انجام می‌دهند.
این روایت، بسیار مجمل است و چیزی بیش از روایات قبل ندارد، مگر همان دو مطلب.
یکی این‌که تصریح شده است، ایشان، بدون آن‌که دستشان را بشویند، کفی آب گرفتند و صورت را شستند، پس معلوم می‌شود که شستن دست‌ها، در ابتدای کار، جزء وضو نیست. اما در احادیثی در گذشته و آینده خواهیم دید که اگر دست‌ها کثیف باشد، هر چند شستن دست‌ها، در ابتدا، جزء وضو نیست، اما شستن آن لازم است. آن‌چه ما از آیه برداشت کردیم هم مؤید همین است که وضو باید به تمیزی هم بیانجامد و وضو با دست کثیف و آلوده، قاعدتا قبول نیست.
مطلب دوم این‌که به نظر می‌رسد که امام علیه‌السلام در صدد بیان این موضوع هستند که وقتی با یک کف دست روغن، می‌شود همه بدن را چرب کرد، با آب که راحت‌تر می‌شود. به بیان دیگر، امام علیه‌السلام می‌خواهند بگویند که برای وضو، نباید بهانه آورد و آب زیادی خواست. بعد هم می‌بینیم که مانند روایات قبل، صورت را با یک مشت آب و هر دست را با یک مشت مستقل از آب می‌شویند. اگر نخواهیم شستن با یک مشت آب را لزومی بگیریم، این عبارت در بیان صرفه‌جویی هم هست و با این حساب چه بسا مسح‌ها هم که با اضافه نم دست انجام می‌شده، از همین باب بوده باشد که لزومی ندارد آب بیش‌تری صرف وضو شود و اگر چنین باشد، لزوم شرعی در این‌ها نیست و اگر آب فراوان بود و حکم اصراف هم نداشت، می‌شود، با بیش‌تر از سه مشت آب وضو گرفت و آب اضافه هم برای مسح‌ها برداشت.
البته عجله نمی‌کنیم و صبر می‌کنیم تا سایر روایات را هم مرور کنیم، تا ببینیم در نهایت به چه می‌رسیم.