حدیث 978
978- 6-[1] وَ بِإسْنادِهِ عَنْ عَلی بْنِ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ[2] عَنِ ابْنِ أبیعُمَیرٍ عَنْ حَمّادٍ عَنِ الْحَلَبی عَنْ أبیعَبْدِاللهِ ع قالَ: إذا ذَکَرْتَ وَ أنْتَ فی صَلاتِکَ أنَّکَ قَدْ تَرَکْتَ شَیئاً مِنْ وُضوئِکَ الْمَفْروضِ عَلَیکَ فَانْصَرِفْ فَأتِمَّ الَّذی نَسیتَهُ مِنْ وُضوئِکَ وَ أعِدْ صَلاتَکَ.
وَ رَواهُ الْکُلَینی عَنْ عَلی بْنِ إبْراهیمَ مِثْلَهُ[3].
——————————
[1]– التهذیب 1- 101- 263 و أورده فی الحدیث 3 من الباب 42 من أبواب الوضوء.
[2]– لیس فی المصدر.
[3]– الکافی 3- 34- 3.
طریق این حدیث به معصوم علیهالسلام معتبر درجه یک است.
شیخ الطائفه این حدیث را به طریق خود در التهذیب و الإستبصار به علی بن ابراهیم القمی که معتبر درجه یک است، از پدرش ا زمحمد بن ابیعمیر از حماد بن عثمان از عبیدالله بن علی الحلبی روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند.
ثقةالاسلام الکلینی هم شبیه این حدیث را از علی بن ابراهیم القمی به باقی سند روایت کرده است.
* * *
علامه مجلسی: حسن (مر). حسن (مل).
این حدیث، از آن حدیثهایی است که ظاهرش، خلاف فتوای مشهور است. امام علیهالسلام میفرمایند که اگر در نماز بودی و خاطرت آمد که چیزی از وضو که بر تو واجب شده است را ترک کردهای، پس منصرف شو و آنچه را از وضویت فراموش کردهای را تمام کن و نمازت را اعاده کن.
و اما مطالب این حدیث؛
1. درباره اینکه امر به اعاده صلاة، لزومی است، یا تنزیهی، همان حرفهای گذشته، اینجا هم هست، لذا تکرار نمیکنم.
2. اما آنچه فرق دارد اینکه امام علیهالسلام در این حدیث تصریح دارند که قسمت جا انداخته را انجام دهد و وضو را تمام کند و انجام از ابتدای آن لازم نیست. پس تا اینجا محکم میتوانیم بگوییم که به استناد این روایت و مؤیدات روایات قبل که در مورد انجام مسح سر بود، حداقل اگر وسط نماز خاطرمان آمد که قسمتی از وضو را انجام ندادهایم، لازم نیست وضو را از اول انجام دهیم و فقط باید قسمت جا افتاده را انجام دهیم.
3. با این حساب، موالات هم لزومی نیست، چرا که طبیعتا کسی که وضو گرفته و به نماز ایستاده و بین نماز یادش میآید که وضویش کامل نبوده، فاصله قابل ملاحظهای افتاده است. البته این جمعبندیها، موقت است و باید دید در ادامه چه میبینیم و به چه جمعبندی میرسیم. فعلا تا اینکه کفه چند چیز سنگین شده است؛ اول اینکه اعاده وضو، از اول نیازی نیست. دوم اینکه موالات هم در وضو واجب نیست.
4. اما هنوز یک سؤال باقی مانده است و آنکه فقط قسمت جا افتاده را تمام کند، یا قسمتهای بعدی را هم باید انجام دهد. به عبارت دیگر، آیا ترتیب در وضو لازم است؟ یا خیر. «فأتم» ممکن است فقط ظهور در انجام قسمت جا افتاده داشته باشد، تا وضو تمام به حساب آید و ممکن است ظهور در انجام آن قسمت و تمام کردن ادامه آن داشته باشد. فعلا باید صبر کنیم و ببینم تکلیف این بازی ذهن با کلمات چیست.