حدیث ۷۶۵ و جمع‌بندی این باب (موقت)
۷۶۵- ۵-[۱] مُحَمَّدُ بْنُ عَلی بْنِ الْحُسَینِ فی الْعِلَلِ عَنْ أبیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یحْیی عَنِ الْحُسَینِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أبانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أورَمَةَ عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أبی‌نَصْرٍ وَ عَبْدِالرَّحْمَنِ بْنِ أبی‌نَجْرانَ عَنْ مُثَنًّی الْحَنّاطِ عَنْ مَنْصورِ بْنِ حازِمٍ عَنْ سَعیدِ بْنِ أحْمَدَ عَنِ ابْنِ عَبّاسٍ قالَ: قالَ رَسولُ اللهِ ص تَوَضَّئوا مِمّا یخْرُجُ مِنْکُمْ[۲] وَ لا تَوَضَّئوا[۳] مِمّا یدْخُلُ فَإنَّهُ یدْخُلُ طَیباً وَ یخْرُجُ خَبیثاً.
أقولُ: وَ قَدْ تَقَدَّمَ فی أحادیثِ حَصْرِ النَّواقِضِ ما یدُلُّ عَلَیهِ[۴] وَ یأْتی فی الْأطْعِمَةِ فی أحادیثِ عَدَمِ وُجوبِ غَسْلِ الْیدِ قَبْلَ الطَّعامِ وَ لا بَعْدَهُ ما یدُلُّ عَلَی ذَلِکَ[۵].
——————————
[۱]– علل الشرائع ۲۸۲- ۱.
[۲]– منکم- لیس فی المصدر.
[۳]– فی نسخة- تتوضاوا، منه قده.
[۴]– تقدم فی الباب ۳ من هذه الأبواب.
[۵]– یأتی فی الباب ۴۹، ۶۴ من أبواب آداب المائدة.
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه دو است.
شیخ صدوق این حدیث را از پدرش و محمد بن حسن بن احد بن ولید از محمد بن یحیی العطار از حسین بن حسن بن ابان از محمد بن اورمه از احمد بن محمد بن ابی‌نصر و عبدالرحمن بن ابی‌نجران از مثنی بن ولید الحناط از منصور بن حازم از سعید بن احمد از ابن عباس روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند، مگر دو نفر. یکی محمد بن اورمه که ثقه مشروط است که البته مشکلی در این‌جا ایجاد نمی‌کند. دوم، سعید بن احمد که شناسایی نشد و ابتداء مجهول است، اما به واسطه منصور بن حازم، توثیق درجه دو می‌شود.
این حدیث یک مطلب کلی را بیان می‌کند که البته در کنار احادیث نواقض وضو، کامل می‌شود. به گمان بنده، این حدیث تقطیع شده است و امام علیه‌السلام، مانند یکی دو حدیث قبل، در ادامه مطلبی، این فرمایش کلی را داشته‌اند. امام علیه‌السلام می‌فرمایند که وضو برای آن چیزی است که از تو خارج می‌شود و وضو برای آن‌چه به تو داخل می‌شود، نیست، چرا که تمیز وارد می‌شوند و خبیث خارج می‌شوند. طبیعتا این خروج، مربوط به ادرار و غائط و نهایتا باد روده و منی است، تازه همین دوتای آخر را هم تردید دارم که در این‌جا مورد نظر امام علیه‌السلام هست یا خیر. به هر حال نوشیدنی و غذایی که انسان می‌خورد، تمیز است و آن‌چه بعد از هضم این‌ها خارج می‌شود، خبیث است.
* جمع‌بندی این باب (موقت):
این‌جا هم چیز به نواقض وضو، اضافه یا کم نشد.
