حدیث 653
653- 3-[1] وَ عَنْهُ عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلیدِ عَنْ أبیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یحْیی الْعَطّارِ وَ أحْمَدَ بْنِ إدْریسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أحْمَدَ بْنِ یحْیی عَنْ عِمْرانَ بْنِ موسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلی بْنِ النُّعْمانِ عَنْ أبیهِ عَنْ عَبْدِالْحَمیدِ بْنِ عَوّاضٍ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ ع قالَ سَمِعْتُهُ یقولُ مَنْ نامَ وَ هُوَ راکِعٌ أوْ ساجِدٌ أوْ ماشٍ عَلَی أی الْحالاتِ فَعَلَیهِ الْوُضوءُ.
——————————
[1]– التهذیب 1- 6- 3، و الاستبصار 1- 79- 247.
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه یک است.
شیخ الطائفه این حدیث را از شیخ مفید از احمد بن محمد بن حسن بن ولید از پدرش از محمد بن یحیی العطار و احمد بن ادریس القمی از محمد بن احمد بن یحیی بن عمران از عمران بن موسی الزیتونی از حسن بن علی بن نعمان از پدرش از عبدالحمید بن عواض روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند، مگر محمد بن احمد بن یحیی که ثقه مشروط است که البته مشکلی در این‌جا ایجاد نمی‌کند.
* * *
علامه مجلسی: صحیح علی الظاهر (مل).
اگر این امر را امر وجوبی بگیریم، این روایت با روایات متعدد معتبری که داشتیم هماهنگ نیست، چرا که خواب موقع رکوع، حرکت و حتی سجده، اگر خیلی عمیق باشد، موجب سقوط انسان می‌شود، اما ظاهر این روایت، هر خوابی در این حالات را ناقض وضو می‌داند.
راه‌هایی وجود دارد که این تناقض اولیه را رفع می‌کند. مثلاً امر به اعاده وضو را، امر استحبابی بگیریم. یا بگوییم منظور امام علیه‌السلام این است که حکم خواب در رکوع و سجود و راه رفتن فرقی ندارد.
علی ای حال! با توجه به روایات قبل، تکلیف روشن است و دانستیم که هر خوابی ناقض وضو نیست، بلکه نوم القلب یا نوم العقل، ناقض وضو است و حالت نائم تفاوتی در حکم ایجاد نمی‌کند و سایر اوامر حمل بر به اعاده وضو، از باب توصیه و استحباب می‌شود.
یکی از عزیزان فرمودند که به قرینه سجده و رکوع، شاید منظور امام علیه‌السلام خواب هنگام نماز است، چرا که معلوم می‌کند طرف هوشیاری لازم برای اقامه نماز را ندارد. در جواب باید عرض کنم که اگر فقط رجوع و سجود را گفته بودند، شاید قابل قبول بود، اما مشی و همه حالات که در ادامه آمده است، این فرضیه را غیر قابل قبول می‌کند.