حدیث 35092
35092- 9-[1] وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أصْحابِنا عَنْ سَهْلِ بْنِ زیادٍ عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أبی‌نَصْرٍ عَنْ داوُدَ بْنِ الْحُصَیْنِ عَنْ أبی‌الْعَبّاسِ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ ع قالَ: سَألْتُهُ عَنِ الْخَطَإ الَّذی فیهِ الدّیَةُ وَ الْکَفّارَةُ أ هُوَ أنْ یعْتَمِدَ[2] ضَرْبَ رَجُلٍ وَ لا یعْتَمِدَ قَتْلَهُ فَقالَ نَعَمْ قُلْتُ رَمَی شاةً فَأصابَ إنْساناً قالَ ذاکَ الْخَطَأُ الَّذی لا شَکَّ فیهِ عَلَیْهِ الدّیَةُ وَ الْکَفّارَةُ.
وَ رَواهُ الصَّدوقُ بِإسْنادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عَبْدِالْمَلِکِ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ ع مِثْلَهُ وَ زادَ فی أوَّلِهِ أنَّهُ قالَ إذا ضَرَبَ الرَّجُلُ بِالْحَدیدَةِ فَذَلِکَ الْعَمْدُ[3].
——————————
[1]– الکافی 7- 279- 5، التهذیب 10- 156- 624.
[2]– فی الکافی- یتعمد.
[3]– الفقیه 4- 105- 5195.
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه یک است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را از عدة من اصحابنا از سهل بن زیاد از احمد بن محمد بن ابی‌نصر از داود بم حصین از ابوالعباس، فضل بن عبدالملک البقباق که به دلیل ضعف جدی سهل بن زیاد معتبر نیست.
شیخ صدوق شبیه این حدیث را به طریق خود در الفقیه به فضل بن عبدالملک که معتبر درجه یک است، روایت کرده است که این طریق معتبر درجه یک است.
شیخ الطائفه این حدیث را به طریق خود در التهذیب و الإستبصار به سهل بن زیاد که معتبر درجه یک است، به باقی سند که خود سهل بن زیاد بسیار ضعیف است.
* * *
علامه مجلسی: ضعیف علی المشهور (مر).
* * *
مجلسی اول: فی الصحیح (رو).
از آن‌جایی که طریق دوم معتبر است، پس باید قسمت اضافه را هم در نظر گرفت. مطالب این حدیث را در سه بند خدمتتان عرض می‌کنم که بند اول و سومش خاص‌تر است.
1. این حدیث ضربه فنی است. تیر خلاص است و مؤید آن‌چه تا کنون برداشت کرده بودیم که عمد فقط در اقدام نیست، بلکه در قصد و نیت هم هست. راوی به صراحت می‌پرسد که خطایی که دیه دارد، اما کفاره ندارد، همان است که در زدن عمد دارد، اما عمد در کشتن ندارد؟ امام هم در جواب می‌فرمایند که بله. انصافاً از این واضح‌تر می‌خواهید؟
2. بعد می‌گوید به قصد گوسفندی پرتاب شده، اما به انسانی خورده است. امام تصریح می‌کنند، بلا شک آن خطأیی است و دیه و کفاره دارد. این هم باز مؤید همان است که بر آن اصرار داریم.
3. در بند سوم که البته در اصل حدیث، ابتدای همه آمده است، می‌گوید اگر به حدید زد چه حکمی دارد؟ امام علیه‌السلام می‌فرمایند این عمد است. خوب دقت بفرمایید که وقتی راوی این را می‌پرسد و امام جواب می‌دهند، تازه از امام درباره این سؤال می‌کند که خطایی که دیه دارد، اما کفاره ندارد، همان است که می‌زند، اما قصد کشتن ندارد؟ این ترتیب کاملا را روشن می‌کند.