حدیث 639

639- 9-[1] عَبْدُاللهِ بْنُ جَعْفَرٍ فی قُرْبِ الْإسْنادِ عَنْ عَبْدِاللهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أخیهِ موسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قالَ: سَألْتُهُ عَنْ رَجُلٍ یَتَّکِئُ فی الْمَسْجِدِ فَلا یَدْری نامَ أمْ لا هَلْ عَلَیْهِ وُضوءٌ قالَ إذا شَکَّ فَلَیسَ عَلَیهِ وُضوءٌ قالَ وَ سَألْتُهُ عَنْ رَجُلٍ یکونُ فی الصَّلاةِ فَیَعْلَمُ أنَّ ریحاً قَدْ خَرَجَتْ فَلا یَجِدُ ریحَها وَ لا یسْمَعُ صَوْتَها قالَ یعیدُ الْوُضوءَ وَ الصَّلاةَ وَ لا یَعْتَدُّ بِشَیءٍ مِمّا صَلَّی إذا عَلِمَ ذَلِکَ یَقیناً.
وَ رَواهُ عَلی بْنُ جَعْفَرٍ فی کِتابِهِ[2].
——————————
[1]– قرب الإسناد 83 الفقرة الأولی، و الفقرة الثانیة فی قرب الإسناد 92.
[2]– مسائل علی بن جعفر 205- 437 و مسائل علی بن جعفر 184- 358.

طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه یک است.
عبدالله بن جعفر الحمیری این حدیث را از عبدالله بن حسن بن علی بن جعفر العریضی از جدش روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند.
این حدیث در کتاب مسائل علی بن جعفر العریضی هم هست، اما انتساب این کتاب به ایشان معلوم نیست.

1. این روایت هم مانند روایات قبل در باب شک در بقای وضو است و پاسخ هم همان است که اگر شک داشتید، وضو بر شما نیست. فقط این بار در مورد فرد حاضر در مسجد سؤال شده است که با توجه به روایات قبل معلوم شد، در اصل حکم دخلی ندارد و چه در مسجد باشد، چه غیر مسجد، حکمش یکی است.
2. راوی سؤال دیگری می‌پرسد که فردی وسط صلاة است و علم پیدا کرد یا به بیانی دیگر مطمئن شد که بادی از او خارج شده است، اما نَه بویی احساس می‌کند و نَه صدایش را می‌شنود. امام علیه‌السلام در پاسخ می‌فرمایند که اگر یقین به آن داشت، هم وضو را اعاده کند و هم صلاة را و به مقداری که خوانده است، اعتنا نکند. اگر این امر را امر وجوبی بگیریم، معلوم می‌شود باید وضو و صلاة را اعاده کرد و با این حساب معلوم می‌شود صدا و بوی ضرطه یا فسوه، در نقض وضو مهم نیستند، بلکه یقین به خروج گاز جهاز هاضمه از مقعد مهم است، اما اگر حمل بر امر توصیه و تنزیهی کنیم، یعنی بهتر است که در این حالت، وضو و صلاة را اعاده کنیم. در این‌جا ممکن است کسی بگوید «وَ لا یَعْتَدُّ بِشَیءٍ مِمّا صَلَّی» نشان از وجوب اعاده صلاة است که انصافاً چنین چیزی قطعی نیست، بلکه به این معنا می‌تواند باشد که اگر رفتی و اعاده وضو کردی، باید صلاة را از ابتدا بخوانی و نَه این‌که  از همان‌جا ادامه دهی. البته در هر دو برداشت، بحث صلاة واجب و مستحب و … با هم فرق دارد که بماند برای جای خودش.
 اما با توجه به مبنای ما در اوامر و نواهی شرعی که ظهور اولیه‌شان را در توصیه دانستیم، مگر به قرینه‌ای داخلی یا خارجی، لزوم یا همان وجوب و حرمتش معلوم شود، تا این‌جا می‌توان گفت که هر چند وضو برای صلاة لازم است، اما اگر بادی با مشخصات گفته شده در روایت، در میانه نماز ایجاد شد، بهتر است که نماز قطع شود، وضو اعاده شود و نماز از ابتدا آغاز شود. البته نظر این تا این‌جای کار است و هنوز کار داریم،  بهتر است عجله نکنیم.