16. آیه 194 سوره بقره (بحث قصاص)

ماه حرام به ماه حرام و محترم‌ها قصاص (دارند)، پس کسی که تجاوز کند شما را پس تعدی کنید بر او به مانند آن‌چه تعدی کرد شما را و تقوا پیشه کنید الله را و بدانید که الله با تقوا پیشگان است. (194)

ماه حرام بماه حرام، و شکستن حرمتها را قصاصی باید. هر که بشما تعدی کرده چنانکه بشما تعدی کرده باو تعدی کنید، و از خدا بترسید و بدانید که خدا با پرهیزگاران است (۱۹۴)

این ماه حرام در برابر آن ماه حرام است، و [هتک‏] حرمتها قصاص دارد. پس هر کس بر شما تعدی کرد، همان گونه که بر شما تعدی کرده، بر او تعدی کنید و از خدا پروا بدارید و بدانید که خدا با تقواپیشگان است. (۱۹۴)

ماه حرام در مقابل ماه حرام است (ماه‏های رجب، ذو القعده، ذو الحجیه و محرم محترم‏اند و نباید در آنها جنگید، اما اگر کسی حرمت آن را شکست و شروع به جنگ کرد، باید در همان ماه حرام با او جنگید) و همه محترم‏ها (مانند حرم، مسجد الحرام، جان و عرض مؤمن در مقابل هم‏اند و) قصاص دارند، پس هر که بر شما تعدیی کرد (و احترامی را شکست) شما هم به مانند آن بر او تعدیی کنید، و از خدا پروا نمایید (که از مرز مقابله به مثل تجاوز نکنید) و بدانید که خدا با پرهیزکاران است. (۱۹۴)

الله تعالی در این آیه هم، مانند بعضی آیات قبل، تصریح دارد که اگر با تجاوز و تعدی مواجه شدید، فقط می‌توانید مانند تلافی و مقابله با مثل کنید و بیش‌تر از آن مجاز نیستید. این هم که می‌گوید تقوا پیشه کنید، قاعدتاً از این جهت است که اکثر انسان‌ها وقتی مورد ظلم و تعدی قرار می‌گیرند، به دنبال آن هستند تا جایی با متجاوز برخورد کنند که دلشان آرام بگیرد. به عبارت دیگر، الله تعالی این حس آرام گرفتن دل را تأیید نمی‌کند و با دستور رعایت مقابله به مثل، تعقل و منطق را اصالت می‌دهد که این هم مؤیدی است بر آن‌چه پیش از این عرض کردم.
نکته آخر درباره این آیه هم این‌که، دلایل متعددی وجود دارد که مقابله به مثلی که در این دست آیات مطرح شده است، حداکثر حد جواز است و در بحث خودمان هم خواهم دید که قصاص حداکثر مقابله به مثل است و در بعضی جاها، حتی تأکید دارند که باید به میزان کم‌تری قصاص و جبران صورت گیرد. مثلاً اگر کسی، فردی را مثله کرد، یا به شکنجه کشت، مقابله به مثل، از نظر شارع مقدس مجاز نیست و نهایتاً می‌تواند جان قاتل را به سریع‌ترین حالت ممکن بگیرد و نَه این‌که مانند قاتل، او را مثله یا شکنجه کند. این قسمت را واگذار کنیم به بخش روایات.