الحدیث ۳۷ / ۱
۳۷/۱- محمد بن إبراهیم المعروف بابن أبی‌زینب النعمانی، فی کتاب الغیبة: قال: أخبرنا أحمد بن محمد بن سعید بن عقدة، قال: حدثنا علی بن الحسن[۱] بن فضال، قال: حدثنا محمد بن حمزة[۲] و محمد بن سعید[۳]، قالا[۴]: حدثنا حماد بن عثمان، عن سلیمان بن هارون العجلی، قال: سمعت أباعبدالله [علیه‌السلام] یقول: «إن صاحب هذا الأمر محفوظ له أصحابه، (و) لو ذهب الناس جمیعا أتی الله بأصحابه، و هم الذین قال الله [عز و جل]: فَإنْ یَکْفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَکَّلْنا بِها قَوْماً لَیْسوا بِها بِکافِرینَ[۵] و هم الذین قال الله [عز و جل] فیهم: فَسَوْفَ یَأْتی اللهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبّونَهُ أذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنینَ أعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرینَ).»[۶]
—————————————-
[۱]. در متن: الحسن بن علی.
[۲]. در متن: عمرو.
[۳]. در متن: الولید.
[۴]. در متن: قال.
[۵]. أنعام (۶): ۹۰.
[۶]. کتاب الغیبة: ۳۱۶ [باب ۲۱، ح ۱۲].
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه دو است.
محمد بن ابراهیم النعمانی در کتاب الغیبة (ص ۳۱۶) از ابن عقده از علی بن حسن بن فضال از محمد بن حمزه بن یزید و محمد بن سعید از حماد بن عثمان از سلیمان بن هارون العجلی که محمد بن حمزه، محمد بن سعید و سلیمان بن هارون از ثقات درجه دو و سایرین، از ثقات درجه یک هستند، در نتیجه طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام معتبر درجه دو است.
در این که منظور از محفوظ بودن اصحاب امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، چند چیز مطرح کرده‌اند که یک به یک بررسی می‌کنیم.
۱- اصحاب ایشان در طول خدمت به امام عصر آسیب‌ناپذیر هستند و نَه کشته می‌شوند و نَه به هر نوعی از دنیا می‌روند که به نظر حقیر این مطلب با متن حدیث هماهنگ نیست.
۲- این که بگوییم اصحاب امام علیه‌السلام از زمان تولدشان، از هر زمانی که باشد، تا زمان قیام حضرت حجت عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، زنده می‌مانند و از دنیا نمی‌روند، ولو عمرهایی بسیار طولانی و کاملاً خارج از معمول داشته باشند. این نظر هر چند با متن روایت هماهنگ‌تر است، اما قطعی نیست و اگر کسی این معنا را بپذیرد، باید تمام افراد فوت شده در گذشته را از دایره اصحاب امام علیه‌السلام خارج کند.
۳- مانند حالت قبل، با این تفاوت که بگوییم که اصحاب امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، از مردم همان زمان هستند و قرار نیست عمرهای خارج از معمول و فوق العاده طولانی داشته باشند که این هم هر چند با متن حدیث موافق است، اما باز هم قطعی نیست. علاوه بر این، در صورت پذیرش این مطلب، در این‌جا هم افراد در گذشته، از دایره اصحاب اصلی امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف خارج می‌شوند، لذا اگر قرار باشد ظهور ایشان در آینده‌ها باشد، بسیاری از افراد معاصر ما هم دایره اصحاب امام علیه‌السلام خارج می‌شوند.
۴- این‌که اصحاب امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، ولو فوت شوند و به هر شکلی از دنیا بروند، حقشان محفوظ است و با رجعت باز می‌گردند و در خدمت امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف خواهند بود که این معنا نیز منافاتی با متن حدیث ندارد و با توجه به باور رجعت که إن شاء الله درباره آن صحبت خواهیم کرد، هماهنگ است.
۵- این‌که اصلا این مسأله ربطی به مسائل بیولوژیکی نداشته باشد و حدیث در صدد بیان حفظ مسائل اعتقادی و باور دینی است. یعنی حتی اگر هم مردم از دین خارج شوند و از باورهای درست دست بردارند، ایمان و باورهای اصحاب امام عصر علیه السلام محفوظ می‌ماند. این گزینه نَه تنها یا متن روایت هماهنگ است که با آیات مذکر در روایت هم هماهنگی کامل دارد.
حالت دوم تا پنجم و شاید حالت‌های دیگری که به ذهن شما و دیگران برسد، همه ممکن است و اگر به صرف این روایت بخواهیم یکی را بر دیگری ترجیح دهیم، گزینه پنج، مرجح است.
مطلب آخر هم این‌که با توجه به این روایت، معلوم می‌شود اصحاب امام قائم علیه‌السلام، افرادی با ایمان بالا هستند که هم آن‌ها به نبال محبت و رضایت الله تعالی هستند و هم الله تعالی آن‌ها دوست می‌دارد و یکی از صفات مهم مؤمنان را نیز دارا هستند که در برابر سایر مؤمنان، حتی اگر ضعیف باشند، اهل تواضع و فروتنی بوده، اما در مقابل کافران، حتی اگر قوی باشند، اقتدار خود را به نمایش می‌گذارند. این ویژگی از آن ویژگی‌های مهم و البته سخت است که انسان در مقابل حق و پیروانش، تواضع داشته باشد، ولو آن‌ها در موضع ضعف باشند و ما در موضع قدرت و در مقابل، در برابر ظلم و ظالم، تواضع نداشته باشیم، ولو صاحب قدرت بسیار باشد. اللهم الجعنا من المؤمنین.
ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام فرمودند: «به یقین صاحب این امر، محفوظ است برایش اصحابش، جنان‌چه بروند مردم همگی، می‌آورد الله اصحابش را و آن‌ها کسانی هستند که گفت الله عز و جل: «فَإنْ یَکْفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَکَّلْنا بِها قَوْماً لَیْسوا بِها بِکافِرینَ» و آن‌ها کسانی هستند که گفت الله درباره آن‌ها: «فَسَوْفَ یَأْتی اللهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبّونَهُ أذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنینَ أعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرینَ».»
