حدیث 970
(970) التهذیب (ج 5، ح 74): موسَی بْنُ الْقاسِمِ عَنْ صَفْوانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعاویَةَ بْنِ عَمّارٍ عَنْ أبی‌عَبْدِاللهِ، جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیهماالسلام عَنْ آبائِهِ علیهم‌السلام قالَ: «لَمّا فَرَغَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله مِنْ سَعْیِهِ بَیْنَ الصَّفا وَ الْمَرْوَةِ، أتاهُ جَبْرَئیلُ علیه‌السلام عِنْدَ فَراغِهِ مِنَ السَّعْیِ وَ هُوَ عَلَی الْمَرْوَةِ، فَقالَ: «إنَّ اللهَ یَأْمُرُکَ أنْ تَأْمُرَ النّاسَ أنْ یُحِلّوا إلّا مَنْ ساقَ الْهَدْیَ». فَأقْبَلَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله عَلَی النّاسِ بِوَجْهِهِ، فَقالَ: «یا أیُّها النّاسُ! هَذا جَبْرَئیلُ» وَ أشارَ بِیَدِهِ إلَی خَلْفِهِ، «یَأْمُرُنی عَنِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ أنْ آمُرَ النّاسَ أنْ یُحِلّوا إلّا مَنْ ساقَ الْهَدْیَ». فَأمَرَهُمْ بِما أمَرَ اللهُ بِهِ، فَقامَ إلَیْهِ رَجُلٌ فَقالَ: «یا رَسولَ اللهِ! نَخْرُجُ إلَی مِنًی وَ رُءوسُنا تَقْطُرُ مِنَ النِّساءِ؟» وَ قالَ آخَرونَ: «یَأْمُرُنا بِشَیْءٍ وَ یَصْنَعُ هُوَ غَیْرَهُ». فَقالَ: «یا أیُّها النّاسُ! لَوِ اسْتَقْبَلْتُ مِنْ أمْری ما اسْتَدْبَرْتُ، صَنَعْتُ کَما صَنَعَ النّاسُ وَ لَکِنّی سُقْتُ الْهَدْیَ، فَلا یُحِلَّ مَنْ ساقَ الْهَدْیَ حَتَّی یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ». فَقَصَّرَ النّاسُ وَ أحَلّوا وَ جَعَلوها عُمْرَةً. فَقامَ إلَیْهِ سُراقَةُ بْنُ مالِکِ بْنِ جُعْشُمٍ الْمُدْلِجیُّ، فَقالَ: «یا رَسولَ اللهِ! هَذا الَّذی أمَرْتَنا بِهِ لِعامِنا هَذا، أمْ لِلْأبَدِ؟» فَقالَ: «بَلْ لِلْأبَدِ إلَی یَوْمِ الْقیامَةِ» وَ شَبَّکَ بَیْنَ أصابِعِهِ وَ أنْزَلَ اللهُ فی ذَلِکَ قُرْآناً: «فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إلَی الْحَجِّ فَما اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ»».
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه یک است.
شیخ‌الطائفه این حدیث را به طریق خود در التهذیب و الإستبصار به موسی بن قاسم البجلی که معتبر درجه یک است، از صفوان بن یحیی از معاویه بن عمار روایت کرده است که همه از ثقات درجه یک هستند.
* * *
علامه مجلسی: صحیح.
ابوعبدالله، جعفر بن محمد علیه‌السلام از پدرانشان علیهم‌السلام روایت فرمودند: «هنگامی که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله از سعی بین صفا و مروه فارغ شدند، جبرئیل علیه‌السلام هنگام فراغتشان از سعی در حالی که بر مروه بودند، نزد ایشان آمده، پس گفت: «به یقین الله تو را امر می‌کند که مَحِل شوند مگر کسی که قربانی همراه دارد.» پس رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله رویشان به مردم کرده، فرمودند: «ای مردم! این جبرئیل است» و با دستشان به پشتشان اشاره کردند، «مرا از جانب الله عز و جل امر می‌کند که مُحِل شوند مگر آن‌که قربانی همراه دارد.» پس امر کردند به آن‌چه الله به آن امر فرموده بود، پس فردی به اعتراض ایستاد گفت: «ای رسول الله! به سوب منا خارج شویم در حالی که از سرهایمان از زنان آب می‌چکد؟» و دیگران گفتند: «ما را به چیزی امر می‌کند در حالی که خودش غیر آن انجام می‌دهد». پس (حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «ای مردم! اگر از قبل می‌دانستم از کارم آن‌چه را بعداً دانستم، همان‌گونه می‌کردم که مردم کردند در حالی که کسی که قربانی همراه دارد، مُحِل نشود تا قربانی را به محلش برساند». پس مردم تقصیر نموده و مُحِل شدند و آن را عمره قرار دادند. پس سراقه بن مالک بن جعشم المدلجی به سوی ایشان ایستاد و گفت: «ای رسول الله! آن‌چه ما را به آن امر کردی، برای این سالمان است یا برای ابد؟» پس فرمودند: «بلکه برای ابد تا زمان قیامت» و انگشتانشان را داخل هم نمودند و الله در این باره قرآنی نازل کرد: «فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إلَی الْحَجِّ فَما اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ»».