حدیث 903
(903 و 2306) الکافی (ح 8469)، التهذیب (ج 6، ح 383) و الفقیه (ح 3690): عِدَّةٌ مِنْ أصْحابِنا عَنْ سَهْلِ بْنِ زیادٍ وَ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبوبٍ عَنْ أبی‌أیّوبَ عَنْ سَماعَةَ قالَ: «قُلْتُ لِأبی‌عَبْدِاللهِ علیه‌السلام: «الرَّجُلُ مِنّا یَکونُ عِنْدَهُ الشَّیْءُ یَتَبَلَّغُ بِهِ وَ عَلَیْهِ دَیْنٌ. أ یُطْعِمُهُ عیالَهُ حَتَّی یَأْتیَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِمَیْسَرَةٍ فَیَقْضیَ دَیْنَهُ أوْ یَسْتَقْرِضُ عَلَی ظَهْرِهِ فی خُبْثِ الزَّمانِ وَ شِدَّةِ الْمَکاسِبِ أوْ یَقْبَلُ الصَّدَقَةَ؟» قالَ: «یَقْضی بِما عِنْدَهُ دَیْنَهُ وَ لا یَأْکُلْ أمْوالَ النّاسِ إلّا وَ عِنْدَهُ ما یُؤَدّی إلَیْهِمْ حُقوقَهُمْ. إنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقولُ: «لا تَأْکُلوا أمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ إلّا أنْ تَکونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْکُمْ» وَ لا یَسْتَقْرِضْ عَلَی ظَهْرِهِ إلّا وَ عِنْدَهُ وَفاءٌ وَ لَوْ طافَ عَلَی أبْوابِ النّاسِ، فَرَدّوهُ بِاللُّقْمَةِ وَ اللُّقْمَتَیْنِ وَ التَّمْرَةِ وَ التَّمْرَتَیْنِ، إلّا أنْ یَکونَ لَهُ وَلیٌّ یَقْضی دَیْنَهُ مِنْ بَعْدِهِ. لَیْسَ مِنّا مِنْ مَیِّتٍ إلّا جَعَلَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ وَلیّاً یَقومُ فی عِدَتِهِ وَ دَیْنِهِ فَیَقْضی عِدَتَهُ وَ دَیْنَهُ.»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه یک است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را به چند طریق روایت کرده است.
1. از عدة من اصحابنا از سهل بن زیاد از حسن بن محبوب از ابوایوب الخزاز از سماعه بن مهران
2. از عدة من اصحابنا از ابن عیسی الاشعری از حسن بن محبوب از ابوایوب الخزاز از سماعه بن مهران
که طریق اول به واسطه سهل بن زیاد، معتبر نیست، اما در طریق دوم، همه از ثقات درجه یک هستند.
شیخ‌الطائفه نیز شبیه این حدیث را به طریق خود در التهذیب و الإستبصار به حسن بن محبوب که معتبر درجه یک است، به باقی سند روایت کرده است.
شیخ صدوق هم این حدیث را به طریق خود در الفقیه به سماعه بن مهران که معتبر درجه یک است، روایت کرده است.
* * *
علامه مجلسی: موثق (الکافی). مجهول (التهذیب).
* * *
مجلسی اول: فی الموثق، کالکلینی و الشیخ.
سماعه بن مهران روایت کرد: «به ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام عرض کردم: «فردی از ما چیزی نزدش هست که او را کفایت می‌کند و دینی (هم) بر او است. آیا خانواده‌اش را تأمین کند تا الله عز و جل او را به راحتی آورد و دینش را ادا کند یا دینش را ادا کند و به دنبال آن در این ناپاکی زمانه و سختی تجارت، قرض کند یا صدقه قبول نماید؟» فرمودند: «به آن‌چه نزد او است، دینش را ادا کند و اموال مردم را نخورد مگر آن‌که نزد او چیزی باشد که حقوق آن‌ها را ادا نماید. به یقین الله عز و جل می‌فرماید: «لا تَأْکُلوا أمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ إلّا أنْ تَکونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْکُمْ» و به دنبال آن قرض نگیرد مگر آن‌که وفای آن نزدش باشد اگر چه بر درهای (خانه‌های) مردم گردش کند و او را به یک یا دو لقمه و یک خرما یا دو خرما رد کنند، مگر آن که برای او ولی باشد که دینش را از بعد او ادا کند. مرده‌ای از ما نیست مگر آن‌که الله عز و جل برای او ولی قرار داده است که در وعده‌ها و دین‌هایش به پا خیزد و وعده‌ها و دینش را ادا نماید.»»