حدیث 4439
(4439 و 5956) الکافی (ح 1692): عَلیُّ بْنُ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ وَ عَلیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقاسانیِّ جَمیعاً عَنِ الْقاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأصْبَهانیِّ عَنْ سُلَیْمانَ بْنِ داوُدَ الْمِنْقَریِّ عَنْ حَفْصِ بْنِ غیاثٍ قالَ: «قالَ أبوعَبْدِاللهِ علیه‌السلام: «یا حَفْصُ! إنَّ مَنْ صَبَرَ، صَبَرَ قَلیلاً وَ إنَّ مَنْ جَزِعَ، جَزِعَ قَلیلاً.» ثُمَّ قالَ: «عَلَیْکَ بِالصَّبْرِ فی جَمیعِ أُمورِکَ. فَإنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ بَعَثَ مُحَمَّداً صلی‌الله‌علیه‌وآله، فَأمَرَهُ بِالصَّبْرِ وَ الرِّفْقِ. فَقالَ: «وَ اصْبِرْ عَلی ما یَقولونَ وَ اهْجُرْهُمْ هَجْراً جَمیلاً وَ ذَرْنی وَ الْمُکَذِّبینَ أولی النَّعْمَةِ» وَ قالَ تَبارَکَ وَ تَعالَی: «ادْفَعْ بِالَّتی هیَ أحْسَنُ» [السَّیِّئَةَ] «فَإذا الَّذی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ کَأنَّهُ وَلیٌّ حَمیمٌ وَ ما یُلَقّاها إلّا الَّذینَ صَبَروا وَ ما یُلَقّاها إلّا ذو حَظٍّ عَظیمٍ». فَصَبَرَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله حَتَّی نالوهُ بِالْعَظائِمِ وَ رَمَوْهُ بِها، فَضاقَ صَدْرُهُ. فَأنْزَلَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ: «وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أنَّکَ یَضیقُ صَدْرُکَ بِما یَقولونَ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَ کُنْ مِنَ السّاجِدینَ». ثُمَّ کَذَّبوهُ وَ رَمَوْهُ، فَحَزِنَ لِذَلِکَ. فَأنْزَلَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَ: «قَدْ نَعْلَمُ إنَّهُ لَیَحْزُنُکَ الَّذی یَقولونَ فَإنَّهُمْ لا یُکَذِّبونَکَ وَ لکِنَّ الظّالِمینَ بِآیاتِ اللهِ یَجْحَدونَ وَ لَقَدْ کُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِکَ فَصَبَروا عَلی ما کُذِّبوا وَ أوذوا حَتَّی أتاهُمْ نَصْرُنا». فَألْزَمَ النَّبیُّ صلی‌الله‌علیه‌وآله نَفْسَهُ الصَّبْرَ، فَتَعَدَّوْا. فَذَکَرَ اللهَ تَبارَکَ وَ تَعالَی وَ کَذَّبوهُ. فَقالَ: «قَدْ صَبَرْتُ فی نَفْسی وَ أهْلی وَ عِرْضی وَ لا صَبْرَ لی عَلَی ذِکْرِ إلَهی. فَأنْزَلَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ لَقَدْ خَلَقْنا السَّماواتِ وَ الْأرْضَ وَ ما بَیْنَهُما فی سِتَّةِ أیّامٍ وَ ما مَسَّنا مِنْ لُغوبٍ فَاصْبِرْ عَلی ما یَقولونَ.». فَصَبَرَ النَّبیُّ صلی‌الله‌علیه‌وآله فی جَمیعِ أحْوالِهِ. ثُمَّ بُشِّرَ فی عِتْرَتِهِ بِالْأئِمَّةِ وَ وُصِفوا بِالصَّبْرِ. فَقالَ جَلَّ ثَناؤُهُ: «وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أئِمَّةً یَهْدونَ بِأمْرِنا لَمّا صَبَروا وَ کانوا بِآیاتِنا یوقِنونَ». فَعِنْدَ ذَلِکَ قالَ صلی‌الله‌علیه‌وآله: «الصَّبْرُ مِنَ الْإیمانِ کالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ.» فَشَکَرَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَلِکَ لَهُ. فَأنْزَلَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ تَمَّتْ کَلِمَتُ رَبِّکَ الْحُسْنی عَلی بَنی‌إسْرائیلَ بِما صَبَروا وَ دَمَّرْنا ما کانَ یَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ ما کانوا یَعْرِشونَ». فَقالَ صلی‌الله‌علیه‌وآله: «إنَّهُ بُشْرَی وَ انْتِقامٌ.» فَأباحَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ قِتالَ الْمُشْرِکینَ. فَأنْزَلَ اللهُ: «فَاقْتُلوا الْمُشْرِکینَ حَیْثُ وَجَدْتُموهُمْ وَ خُذوهُمْ وَ احْصُروهُمْ وَ اقْعُدوا لَهُمْ کُلَّ مَرْصَدٍ» وَ «اقْتُلوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُموهُمْ». فَقَتَلَهُمُ اللهُ عَلَی یَدَیْ رَسولِ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ أحِبّائِهِ وَ جَعَلَ لَهُ ثَوابَ صَبْرِهِ مَعَ ما ادَّخَرَ لَهُ فی الْآخِرَةِ. فَمَنْ صَبَرَ وَ احْتَسَبَ، لَمْ یَخْرُجْ مِنَ الدُّنْیا حَتَّی یُقِرَّ اللهُ لَهُ عَیْنَهُ فی أعْدائِهِ مَعَ ما یَدَّخِرُ لَهُ فی الْآخِرَةِ.»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه یک است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را به دو طریق روایت کرده است.
1. از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از قاسم بن محمد الاصبهانی از سلیمان بن داود المنقری از حفص بن غیاث
2. از علی بن محمدالقاسانی از قاسم بن محمد الاصبهانی از سلیمان بن داود المنقری از حفص بن غیاث
که همه از ثقات درجه یک هستند.
* * *
علامه مجلسی: ضعیف.
حفص بن غیاث روایت کرد: «ابوعبدالله (امام صادق) علیه‌السلام فرمودند: «ای حفص! همانا هر کس صبر کرد، اندکی صبر کرد هر کس بی‌تابی کرد، اندکی بی‌تابی کرد.» سپس فرمودند: «بر تو باد صبر در همه کارهایت. پس همانا الله عز و جل محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله را مبعوث کرد، پس او را به صبر و مدارا امر کرد. پس فرمود: «وَ اصْبِرْ عَلی ما یَقولونَ وَ اهْجُرْهُمْ هَجْراً جَمیلاً وَ ذَرْنی وَ الْمُکَذِّبینَ أولی النَّعْمَةِ» و (الله) تبارک و تعالی فرمود: «ادْفَعْ بِالَّتی هیَ أحْسَنُ» بدی را، «فَإذا الَّذی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ کَأنَّهُ وَلیٌّ حَمیمٌ وَ ما یُلَقّاها إلّا الَّذینَ صَبَروا وَ ما یُلَقّاها إلّا ذو حَظٍّ عَظیمٍ». پس رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله صبر پیشه کرد تا او را به چیزهایی بزرگی نسبت دادند و او را به آن متهم کردند، پس سینه اش تنگ شد. پس الله عز و جل بر او نازل کرد: «وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أنَّکَ یَضیقُ صَدْرُکَ بِما یَقولونَ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَ کُنْ مِنَ السّاجِدینَ». سپس او را تکذیب کردند و متهمش نمودند، پس برای آن محزون شد. پس الله عز و جل نازل کرد: «قَدْ نَعْلَمُ إنَّهُ لَیَحْزُنُکَ الَّذی یَقولونَ فَإنَّهُمْ لا یُکَذِّبونَکَ وَ لکِنَّ الظّالِمینَ بِآیاتِ اللهِ یَجْحَدونَ وَ لَقَدْ کُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِکَ فَصَبَروا عَلی ما کُذِّبوا وَ أوذوا حَتَّی أتاهُمْ نَصْرُنا». پس نبی صلی‌الله‌علیه‌وآله صبر کردن را بر خویش ملزم کرد، پس آن‌ها تجاوز کردند. پس الله تبارک و تعالی را یاد کرد و او را تکذیب کردند. پس گفت: «صبر پیشه کردم درباره خودم و خانواده‌ام و آبرویم، در حالی که صبری نیست بر ذکر خدایم.» پس الله عز و جل نازل کرد: «وَ لَقَدْ خَلَقْنا السَّماواتِ وَ الْأرْضَ وَ ما بَیْنَهُما فی سِتَّةِ أیّامٍ وَ ما مَسَّنا مِنْ لُغوبٍ فَاصْبِرْ عَلی ما یَقولونَ». پس نبی صلی‌الله‌علیه‌وآله در همه حالاتش صبر پیشه کرد. سپس بشارت داده شد درباره فرزندانش به امامت و وصف شدند به صبر. پس (الله) جل ثنائه فرمود: «وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أئِمَّةً یَهْدونَ بِأمْرِنا لَمّا صَبَروا وَ کانوا بِآیاتِنا یوقِنونَ». پس در این هنگام (نبی) صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: «صبر از ایمان، مانند سر از بدن است.» پس الله عز و جل آن را برای او قدردانی کرد. پس الله عز و جل نازل کرد: «وَ تَمَّتْ کَلِمَتُ رَبِّکَ الْحُسْنی عَلی بَنی‌إسْرائیلَ بِما صَبَروا وَ دَمَّرْنا ما کانَ یَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ ما کانوا یَعْرِشونَ». پس (نبی) صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: «به یقین آن بشارت و عقوبت گرفتن است.» پس الله عز و جل کارزار مشرکان را برای او مباح کرد. پس الله نازل کرد: «فَاقْتُلوا الْمُشْرِکینَ حَیْثُ وَجَدْتُموهُمْ وَ خُذوهُمْ وَ احْصُروهُمْ وَ اقْعُدوا لَهُمْ کُلَّ مَرْصَدٍ وَ اقْتُلوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُموهُمْ». پس الله آن‌ها را به دستان رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله و دوستانش کشت و قرار داد برای او ثواب صبرش و آن‌چه برای او در آخرت ذخیره کرد. پس هر کس صبر پیشه کرد و به حساب آورد، از دنیا خارج نشود تا الله برای او چشمانش را روشن گرداند درباره دشمنانش، همراه آن‌چه برای او در آخرت ذخیره می‌کند.»»