حدیث 2702
(2702) الفقیه (ح 1265): رویَ عَنْ زُرارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ أنَّهُما قالا: «قُلْنا لِأبی‌جَعْفَرٍ علیه‌السلام: «ما تَقولُ فی الصَّلاةِ فی السَّفَرِ، کَیْفَ هیَ وَ کَمْ هیَ؟» فَقالَ: «إنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقولُ: «وَ إذا ضَرَبْتُمْ فی الْأرْضِ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أنْ تَقْصُروا مِنَ الصَّلاةِ»، فَصارَ التَّقْصیرُ فی السَّفَرِ واجِباً کَوُجوبِ التَّمامِ فی الْحَضَرِ.»» قالا: «قُلْنا: «إنَّما قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ» وَ لَمْ یَقُلْ افْعَلوا، فَکَیْفَ أوْجَبَ ذَلِکَ کَما أوْجَبَ التَّمامَ فی الْحَضَرِ؟» فَقالَ علیه‌السلام: «أ وَ لَیْسَ قَدْ قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ فی الصَّفا وَ الْمَرْوَةِ: «فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَیْهِ أنْ یَطَّوَّفَ بِهِما»؟ أ لا تَرَوْنَ أنَّ الطَّوافَ بِهِما واجِبٌ مَفْروضٌ، لِأنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ ذَکَرَهُ فی کِتابِهِ وَ صَنَعَهُ نَبیُّهُ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ کَذَلِکَ التَّقْصیرُ فی السَّفَرِ، شَیْءٌ صَنَعَهُ النَّبیُّ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَ ذَکَرَهُ اللهُ تَعالَی ذِکْرُهُ فی کِتابِهِ.»» قالا: «قُلْنا لَهُ: «فَمَنْ صَلَّی فی السَّفَرِ أرْبَعاً، أ یُعیدُ أمْ لا؟» قالَ: «إنْ کانَ قَدْ قُرِئَتْ عَلَیْهِ آیَةُ التَّقْصیرُ وَ فُسِّرَتْ لَهُ، فَصَلَّی أرْبَعاً، أعادَ وَ إنْ لَمْ یَکُنْ قُرِئَتْ عَلَیْهِ وَ لَمْ یَعْلَمْها، فَلا إعادَةَ عَلَیْهِ وَ الصَّلَواتُ کُلُّها فی السَّفَرِ الْفَریضَةُ رَکْعَتانِ، کُلُّ صَلاةٍ إلّا الْمَغْرِبَ، فَإنَّها ثَلاثٌ لَیْسَ فیها تَقْصیرٌ، تَرَکَها رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله فی السَّفَرِ وَ الْحَضَرِ ثَلاثَ رَکَعاتٍ وَ قَدْ سافَرَ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله إلَی ذی خُشُبٍ وَ هیَ مَسیرَةُ یَوْمٍ مِنَ الْمَدینَةِ، یَکونُ إلَیْها بَریدانِ، أرْبَعَةٌ وَ عِشْرونَ میلاً، فَقَصَّرَ وَ أفْطَرَ، فَصارَتْ سُنَّةً وَ قَدْ سَمَّی رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله قَوْماً صاموا حینَ أفْطَرَ، الْعُصاةَ.» قالَ علیه‌السلام: «فَهُمُ الْعُصاةُ إلَی یَوْمِ الْقیامَةِ وَ إنّا لَنَعْرِفُ أبْناءَهُمْ وَ أبْناءَ أبْنائِهِمْ إلَی یَوْمِنا هَذا.»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه یک است.
شیخ صدوق این حدیث را به دو طریق روایت کرده است.
1. به طریق خود در الفقیه به زراره بن اعین که معتبر درجه یک است.
2. به طریق خود در الفقیه به محمد بن مسلم که طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر مشروط است.
* * *
علامه مجلسی: فی الصحیح.
زراره و محمد بن مسلم روایت کردند: «به ابوجعفر (امام باقر) علیه‌السلام عرض کردیم: «چه می‌فرمایید درباره نماز در سفر؟ آن چگونه است و چند تا است؟» پس فرمودند: «به یقین الله عز و جل می‌فرماید: «وَ إذا ضَرَبْتُمْ فی الْأرْضِ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أنْ تَقْصُروا مِنَ الصَّلاةِ»، پس کوتاه‌کردن در سفر واجب است، مانند وجوب تمام در حضر»». (در ادامه) گفتند: «عرض کردیم: «این است و جز این نیست که الله عز و جل فرموده است: «فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ» و نفرموده انجام دهید، پس چگونه آن واجب است همان‌گونه که تمام در حضر واجب است؟» پس (امام) علیه‌السلام فرمودند: «آیا چنین نیست که الله عز و جل درباره صفا و مروه فرمود: «فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَیْهِ أنْ یَطَّوَّفَ بِهِما»؟ آیا نمی‌بینید که طواف به آن دو واجب قطعی است، چرا که الله عز و جل ذکرش را در قرآن داشته و نبیش صلی‌الله‌علیه‌وآله آن را انجام داده و کوتاه کردن در سفر همین‌گونه است، چیزی است که نبیش صلی‌الله‌علیه‌وآله آن را انجام داده و الله تعالی آن را در کتابش ذکر کرده است.»» (بعد آن دو) گفتند: «به ایشان عرض کردیم: «پس کسی که در سفر چهارتا نماز گزارد، آیا اعاده کند یا خیر؟» فرمودند: «اگر بر او آیه تقصیر خوانده شد و برایش توضیح داده شد، پس چهارتا نمازگزارد، اعاده کند و چنان‌چه بر او خوانده نشد و آن را نمی‌دانست، پس اعاده‌ای بر او نیست و نمازهای واجب، همه‌اش در سفر دورکعت است، هر نمازی به جز مغرب، پس به یقین آن سه تا است که در آن کوتاهی نیست، رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله در سفر و حضر آن را سه رکعت تمام می‌کردند و رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله به ذی‌خشب سفر کردند و آن مسیر یک روزه از مدینه بود، به سوی آن دو برید بود، بیست و چهار میل، پس (نماز را تقصیر کردند و (روزه را) افطار نمودند، پس سنت شد و رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله قومی را که روزه گرفتند هنگامی که افطار (ایشان) کردند، عصیانگر نامیدند.» (سپس امام) علیه‌السلام فرمودند: «آن‌ها تا زمان قیامت عصیانگر هستند و به یقین ما فرزندانشان را می‌شناسیم و فرزندان فرزندانشان را تا این زمان ما.»»