حدیث 1149
(1149) الکافی (ح 2941): عَلیُّ بْنُ إبْراهیمَ عَنْ أبیهِ وَ عِدَّةٌ مِنْ أصْحابِنا عَنْ سَهْلِ بْنِ زیادٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمانِ الْأحْوَلِ عَنْ سَلّامِ بْنِ الْمُسْتَنیرِ قالَ: «کُنْتُ عِنْدَ أبی‌جَعْفَرٍ علیه‌السلام، فَدَخَلَ عَلَیْهِ حُمْرانُ بْنُ أعْیَنَ وَ سَألَهُ عَنْ أشْیاءَ. فَلَمّا هَمَّ حُمْرانُ بِالْقیامِ، قالَ لِأبی‌جَعْفَرٍ علیه‌السلام: «أُخْبِرُکَ أطالَ اللهُ بَقاءَکَ لَنا وَ أمْتَعَنا بِکَ، أنّا نَأْتیکَ، فَما نَخْرُجُ مِنْ عِنْدِکَ حَتَّی تَرِقَّ قُلوبُنا وَ تَسْلُوَ أنْفُسُنا عَنِ الدُّنْیا وَ یَهونَ عَلَیْنا ما فی أیْدی النّاسِ مِنْ هَذِهِ الْأمْوالِ. ثُمَّ نَخْرُجُ مِنْ عِنْدِکَ، فَإذا صِرْنا مَعَ النّاسِ وَ التُّجّارِ، أحْبَبْنا الدُّنْیا»». قالَ: «فَقالَ أبوجَعْفَرٍ علیه‌السلام: «إنَّما هیَ الْقُلوبُ، مَرَّةً تَصْعُبُ وَ مَرَّةً تَسْهُلُ». ثُمَّ قالَ أبوجَعْفَرٍ علیه‌السلام: «أما إنَّ أصْحابَ مُحَمَّدٍ صلی‌الله‌علیه‌وآله قالوا: «یا رَسولَ اللهِ! نَخافُ عَلَیْنا النِّفاقَ»» قالَ: «فَقالَ: «وَ لِمَ تَخافونَ ذَلِکَ؟» قالوا: «إذا کُنّا عِنْدَکَ، فَذَکَّرْتَنا وَ رَغَّبْتَنا وَجِلْنا وَ نَسینا الدُّنْیا وَ زَهِدْنا حَتَّی کَأنّا نُعایِنُ الْآخِرَةَ وَ الْجَنَّةَ وَ النّارَ وَ نَحْنُ عِنْدَکَ. فَإذا خَرَجْنا مِنْ عِنْدِکَ وَ دَخَلْنا هَذِهِ الْبُیوتَ وَ شَمِمْنا الْأوْلادَ وَ رَأیْنا الْعیالَ وَ الْأهْلَ، یَکادُ أنْ نُحَوَّلَ عَنِ الْحالِ الَّتی کُنّا عَلَیْها عِنْدَکَ وَ حَتَّی کَأنّا لَمْ نَکُنْ عَلَی شَیْءٍ. أ فَتَخافُ عَلَیْنا أنْ یَکونَ ذَلِکَ نِفاقاً.» فَقالَ لَهُمْ رَسولُ اللهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله: «کَلّا! إنَّ هَذِهِ خُطواتُ الشَّیْطانِ، فَیُرَغِّبُکُمْ فی الدُّنْیا. وَ اللهِ! لَوْ تَدومونَ عَلَی الْحالَةِ الَّتی وَصَفْتُمْ أنْفُسَکُمْ بِها، لَصافَحَتْکُمُ الْمَلائِکَةُ وَ مَشَیْتُمْ عَلَی الْماءِ وَ لَوْ لا أنَّکُمْ تُذْنِبونَ، فَتَسْتَغْفِرونَ اللهَ، لَخَلَقَ اللهُ خَلْقاً حَتَّی یُذْنِبوا ثُمَّ یَسْتَغْفِروا اللهَ، فَیَغْفِرَ اللهُ لَهُمْ.» إنَّ الْمُؤْمِنَ مُفَتَّنٌ تَوّابٌ. أ ما سَمِعْتَ قَوْلَ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «إنَّ اللهَ یُحِبُّ التَّوّابینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرینَ» وَ قالَ: «اسْتَغْفِروا رَبَّکُمْ ثُمَّ توبوا إلَیْهِ»»».
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه دو است.
ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را به چند طریق روایت کرده است.
1. از علی بن ابراهیم القمی از پدرش از حسن بن محبوب از مؤمن الطاق از سلام بن مستنیر
2. از عدة من اصحابنا از سهل بن زیاد از حسن بن محبوب از مؤمن الطاق از سلام بن مستنیر
3. از محمد بن یحیی العطار از ابن عیسی الاشعری از حسن بن محبوب از مؤمن الطاق از سلام بن مستنیر
که طریق دوم به واسطه سهل بن زیاد، معتبر نیست، اما در دو طریق دیگر، همه از ثقات درجه یک هستند، مگر سلام بن مستنیر که از ثقات درجه یک است.
* * *
علامه مجلسی: مجهول.
سلام بن مستنیر روایت کرد: «نزد ابوجعفر (امام باقر) علیه‌السلام بودیم که حمران بن اعین بر ایشان داخل شد و از چیزهایی پرسید. پس هنگامی که حمران قصد برخاستن کرد، به ابوجعفر (امام باقر) علیه‌السلام گفت: «الله بقای شما برای ما طولانی و ما را از شما بهره‌مند کند، خبرتان کنم که به یقین ما از نزد شما خارج نمی‌شویم مگر آن‌که قلب‌هایمان رقیق شده و نفس‌هایمان از دنیا سلامت گشته و آن‌چه در دستان مردم از این اموال است، بر ما آسان شده است. سپس از نزد شما خارج می‌شویم، پس هنگامی که نزد مردم و تاجران می‌شویم، دنیا دوست می‌شویم.»» (راوی) گوید: «پس ابوجعفر (امام باقر) علیه‌السلام فرمودند: «این است و جز این نیست که آن از قلب‌ها است که گاهی سخت می‌شود و گاهی ساده». سپس ابوجعفر (امام باقر) علیه‌السلام فرمودند: «آگاه باش که اصحاب محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله گفتند: «ای رسول الله! بر نفاقمان می‌ترسیم.»» (امام علیه‌السلام در ادامه) فرمودند: «پس (حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «و برای چه از آن می‌ترسید؟» گفتند: «هنگامی که نزد تو هستیم، پس ما متذکر می‌شوی و ترغیب می‌کنی ما را به ترسمان و دنیا را فراموش کرده و زهد پیشه می‌کنیم به گونه‌ای که گویی آخرت و بهشت و آتش را به چشم می‌بینیم در حالی که نزد تو هستیم. پس هنگامی که از نزد تو خارج می‌شویم، و به این خانه‌ها داخل می‌شویم و بوی اولاد را استشمام می‌کنیم و اهل و عیال را می‌بینیم، نزدیک است که از حالی که نزد تو بر آن بودیم، دگرگون شویم به گونه‌ای که انگار بر چیزی نبوده‌ایم. آیا بر ما بیم دارید که آن نفاق باشد؟» پس رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله به آن‌ها فرمودند: «هرگز! این گام‌های شیطان است که شما را در دنیا ترغیب می‌کند. قسم به الله! چنان‌چه بر حالتی که نفستان را به آن وصف کردید، مداومت می‌کردید، قطعاً ملائکه با شما مصافحه می‌کردند و بر آب راه می‌رفتید و چنان‌چه شما گناه نمی‌کردید و به دنبال آن الله را طلب آمرزش نمی‌نمودید، قطعاً الله خلقی خلق می‌کرد تا گناه کنند، سپس الله را طلب آمرزش نمایند و الله بر آن‌ها ببخشاید.» به یقین مؤمن امتحان شده توبه‌کننده است. آیا کلام الله عز و جل: «إنَّ اللهَ یُحِبُّ التَّوّابینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرینَ» را نشنیده‌ای و (نیز) فرمود: «اسْتَغْفِروا رَبَّکُمْ ثُمَّ توبوا إلَیْهِ»»».