حدیث 10005
(10005) الکافی (ح 1515): عِدَّةٌ مِنْ أصْحابِنا عَنْ سَهْلِ بْنِ زیادٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبوبٍ عَنْ عَلیِّ بْنِ رِئابٍ عَنْ حُمْرانَ بْنِ أعْیَنَ عَنْ أبی‌جَعْفَرٍ علیه‌السلام قالَ: «سَمِعْتُهُ یَقولُ: «الْإیمانُ ما اسْتَقَرَّ فی الْقَلْبِ وَ أفْضَی بِهِ إلَی اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَدَّقَهُ الْعَمَلُ بِالطّاعَةِ لِلّهِ وَ التَّسْلیمِ لِأمْرِهِ وَ الْإسْلامُ ما ظَهَرَ مِنْ قَوْلٍ أوْ فِعْلٍ وَ هُوَ الَّذی عَلَیْهِ جَماعَةُ النّاسِ مِنَ الْفِرَقِ کُلِّها وَ بِهِ حُقِنَتِ الدِّماءُ وَ عَلَیْهِ جَرَتِ الْمَواریثُ وَ جازَ النِّکاحُ وَ اجْتَمَعوا عَلَی الصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ. فَخَرَجوا بِذَلِکَ مِنَ الْکُفْرِ وَ أُضیفوا إلَی الْإیمانِ وَ الْإسْلامُ لا یَشْرَکُ الْإیمانَ وَ الْإیمانُ یَشْرَکُ الْإسْلامَ وَ هُما فی الْقَوْلِ وَ الْفِعْلِ یَجْتَمِعانِ، کَما صارَتِ الْکَعْبَةُ فی الْمَسْجِدِ وَ الْمَسْجِدُ لَیْسَ فی الْکَعْبَةِ وَ کَذَلِکَ الْإیمانُ یَشْرَکُ الْإسْلامَ وَ الْإسْلامُ لا یَشْرَکُ الْإیمانَ وَ قَدْ قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «قالَتِ الْأعْرابُ آمَنّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنوا وَ لکِنْ قولوا أسْلَمْنا وَ لَمّا یَدْخُلِ الْإیمانُ فی قُلوبِکُمْ». فَقَوْلُ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ أصْدَقُ الْقَوْلِ.» قُلْتُ: «فَهَلْ لِلْمُؤْمِنِ فَضْلٌ عَلَی الْمُسْلِمِ فی شَیْءٍ مِنَ الْفَضائِلِ وَ الْأحْکامِ وَ الْحُدودِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ؟» فَقالَ: «لا! هُما یَجْریانِ فی ذَلِکَ مَجْرَی واحِدٍ وَ لَکِنْ لِلْمُؤْمِنِ فَضْلٌ عَلَی الْمُسْلِمِ فی أعْمالِهِما وَ ما یَتَقَرَّبانِ بِهِ إلَی اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ.» قُلْتُ: «أ لَیْسَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَقولُ: «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أمْثالِها»؟ وَ زَعَمْتَ أنَّهُمْ مُجْتَمِعونَ عَلَی الصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ مَعَ الْمُؤْمِنِ.» قالَ: «أ لَیْسَ قَدْ قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «فَیُضاعِفَهُ لَهُ أضْعافاً کَثیرَةً»؟ فَالْمُؤْمِنونَ، هُمُ الَّذینَ یُضاعِفُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُمْ حَسَناتِهِمْ لِکُلِّ حَسَنَةٍ، سَبْعونَ ضِعْفاً. فَهَذا فَضْلُ الْمُؤْمِنِ وَ یَزیدُهُ اللهُ فی حَسَناتِهِ عَلَی قَدْرِ صِحَّةِ إیمانِهِ أضْعافاً کَثیرَةً وَ یَفْعَلُ اللهُ بِالْمُؤْمِنینَ ما یَشاءُ مِنَ الْخَیْرِ.» قُلْتُ: «أ رَأیْتَ مَنْ دَخَلَ فی الْإسْلامِ، أ لَیْسَ هُوَ داخِلاً فی الْإیمانِ؟» فَقالَ: «لا! وَ لَکِنَّهُ قَدْ أُضیفَ إلَی الْإیمانِ وَ خَرَجَ مِنَ الْکُفْرِ وَ سَأضْرِبُ لَکَ مَثَلاً تَعْقِلُ بِهِ فَضْلَ الْإیمانِ عَلَی الْإسْلامِ. أ رَأیْتَ لَوْ بَصُرْتَ رَجُلاً فی الْمَسْجِدِ، أ کُنْتَ تَشْهَدُ أنَّکَ رَأیْتَهُ فی الْکَعْبَةِ؟» قُلْتُ: «لا یَجوزُ لی ذَلِکَ.» قالَ: «فَلَوْ بَصُرْتَ رَجُلاً فی الْکَعْبَةِ، أ کُنْتَ شاهِداً أنَّهُ قَدْ دَخَلَ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ؟» قُلْتُ: «نَعَمْ!» قالَ: «وَ کَیْفَ ذَلِکَ؟» قُلْتُ: «إنَّهُ لا یَصِلُ إلَی دُخولِ الْکَعْبَةِ حَتَّی یَدْخُلَ الْمَسْجِدَ.» فَقالَ: «قَدْ أصَبْتَ وَ أحْسَنْتَ.» ثُمَّ قالَ: «کَذَلِکَ الْإیمانُ وَ الْإسْلامُ.»»
طریق این حدیث به معصوم علیه‌السلام، معتبر درجه یک است.ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را به دو طریق روایت کرده است.
1. از عدة من اصحابنا از سهل بن زیاد از حسن بن محبوب از علی بن رئاب از حمران بن اعین
2. از محمد بن یحیی العطار از ابن عیسی الاشعری از حسن بن محبوب از علی بن رئاب از حمران بن اعین
که سهل بن زیاد در طریق اول، از ضعفا است، اما در طریق دوم، همه از ثقات درجه یک هستند.
* * *
علامه مجلسی: صحیح.
حمران بن اعین از ابوجعفر (امام باقر) علیه‌السلام روایت کرد: «شنیدم ایشان می‌فرمودند: «ایمان، آن چیزی است که مستقر می‌شود در قلب و می‌رسد به واسطه آن به سوی الله و تصدیق کند آن را عمل به طاعت برای الله و تسلیم به امرش، در حالی که اسلام چیزی است که ظاهر شود از قول یا فعل و آن چیزی است که بر آن است جماعت مردم از فرقه‌ها(ی مختلف)، همه‌اش، و به واسطه آن حفظ شود خون‌ها و بر آن جریان یابد ارث‌ها و مجاز شود ازدواج‌ها و اجتماع کردند بر نماز و زکات و روزه و حج. پس خارج شوند به (واسطه) آن از کفر و وارد شوند به سوی ایمان و اسلام مشارکت نمی‌جوید ایمان را، در حالی که ایمان، مشارکت می‌جوید اسلام را و آن دو در قول و فعل اجتماع می‌کنند، همان‌گونه کعبه در مسجد باشد، در حالی که مسجد در کعبه نیست و همین‌گونه ایمان مشارکت جویداسلام را، در حالی که اسلام مشارکت نمی‌جوید ایمان را و الله عز و جل فرموده است: «قالَتِ الْأعْرابُ آمَنّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنوا وَ لکِنْ قولوا أسْلَمْنا وَ لَمّا یَدْخُلِ الْإیمانُ فی قُلوبِکُمْ». پس کلام الله عز و جل درست‌ترین کلام است.» عرض کردم: «پس آیا برای مؤمن فضلی است بر مسلمان در چیزی از فضائل و احکام حدود و غیر آن؟» فرمودند: «خیر! آن دو جریان می‌یابند در آن (بر) مجرای واحدی، لیکن برای مؤمن فضلتی است بر مسلمان در اعمالشان و آن‌چه تقرب می‌جویند به واسطه آن به سوی الله عز و جل.» عرض کردم: «آیا نیست که الله عز و جل می‌فرماید: «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أمْثالِها»، در حالی که گمان می‌کنید که آن‌ها مجتمع هستند بر نماز و زکات و روزه و حج با مؤمن.» فرمودند: «آیا نیست که الله عز و جل فرمود: «فَیُضاعِفَهُ لَهُ أضْعافاً کَثیرَةً»؟ پس مؤمنان، آن‌ها کسانی هستند که مضاعف می‌کند الله عز و جل برای آن‌ها حسنه‌هایشان را، برای هر حسنه‌ای، هفتاد برابر. پس این است فضل مؤمن و زیاد می‌کند الله در حسنه‌های او به اندازه صحت ایمانش، چند برابر بسیار و انجام می‌دهد الله به مؤمنان آن‌چه می خواهد از خیر.» عرض کردم: «آیا نظرتان این است که هر کس داخل شد در اسلام، آیا او داخل در ایمان نیست؟» پس فرمودند: «خیر! بلکه وارد شده است به سوی ایمان و خارج شده است از کفر و مثالی برای تو می‌زنم که تعقل کنی به آن فضل ایمان را بر اسلام. نظرت چیست، چنان‌چه دیدی فردی را در مسجد (الحرام) است، آیا شهادت می‌دهی که دیدی او را در کعبه؟» عرض کردم: «آن (شهادت) مجاز نمی‌شود برای من.» فرمودند: «پس چنان‌چه ببینی فردی را در کعبه، آیا شهادت می‌دهی که او داخل شده است، مسجد الحرام را؟» عرض کردم: «آری!» فرمودند: «و آن چگونه است؟» عرض کردم: «همانا او نمی‌رسد به سوی داخل شدن در کعبه تا داخل شود مسجد (الحرام) را.» پس فرمودند: «به هدف زدی و درست گفتی.» سپس فرمودند: «همین‌گونه است ایمان و اسلام.»»